Μάθαμε να ξεχνάμε και να μένουμε μόνοι...

EDITORIAL

"Και τα χρόνια περνάνε κι ό,τι τρώμε κερνάμε δίνουμε ό,τι αποκτάμε ώσπου κάτι τελειώνει... Και οι άνθρωποι φεύγουν κι εμείς δεν αντιδράμε μάθαμε να ξεχνάμε και να μένουμε μόνοι... Μα η καρδιά πονάει όταν ψηλώνει"

Είναι κάποιες ημερομηνίες που δε μπορείς να ξεχάσεις, όσο κι αν το θες. 

Για μένα αυτή θα είναι πάντα η ενάτη του Μαρτίου 2005.

09.03.14 

9 χρόνια μετά.

Άλλος ένας χρόνος πέρασε και μαζί με αυτόν και η πιο μισητή για εμένα μέρα του χρόνου.. Κι όμως για πρώτη φορά δεν έγραψα απευθείας τότε, μα 4 μέρες μετά. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήξερα τι να γράψω. Φτάσαμε -δεν το λες και αισίως- τα 9 χρόνια και οι μονάδες τελείωσαν. Κι ενώ έχω τόσα πολλά να πω, έκρινα πως ήταν πιο ταιριαστό να τα αφήσω για του χρόνου, για το 10 το κακό. Μου φάνηκε πιο βαρύγδουπο, πιο σημαντικό κι όπως και να το κάνουμε είναι το τέλος μιας εποχής. Θα έχει περάσει μια ολόκληρη δεκαετία από τότε. Όμως, δυστυχώς, όπως λέει και το τραγούδι, η καρδιά πονάει όταν ψηλώνει κι έτσι κι η δική μου πονάει ακόμη. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που ένιωσα τύψεις που δεν έγραψα την ανάρτηση που της άξιζε. Που της αξίζει. Και να της αφιερώσω -μαζί με την ετήσια ανάρτηση της- ένα τραγούδι και όλη την αγάπη μου. Και για του λόγου το αληθές επέλεξα να επισυνάψω μια μελωδία που δεν είχα συνδέσει με την απώλεια της αγαπημένης μου γιαγιάς, μάλλον θα το συνδέσω τώρα. Ίσως και να προσπαθώ επίτηδες να προκαλέσω τον πόνο μέσα μου -κι επιδιώκω να ξύνω τις πληγές μου- για να νιώθω ζωντανή, για να μου υπενθυμίζει ο πόνος ότι είμαι ακόμη εδώ και πολεμάω. Ότι δεν χάθηκα ξανά στο σκοτάδι της "απάθειας" του παρελθόντος. Τότε που το τραύμα μου ήταν τέτοιο ώστε δε ζούσα, απλά υπήρχα. Λένε ότι ο σωματικός πόνος είναι η άμυνα του οργανισμού για να σε προφυλάξει από το ανεπανόρθωτο τραύμα, το σημάδι ότι έχεις περάσει τα όρια και πρέπει να σταματήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι η απώλεια πόνου σ' ένα σοβαρό τραύμα σηματοδοτεί άσχημες εξελίξεις. Εγώ θα έλεγα ότι ο πόνος προφυλάσσει μόνο αυτό που είναι εκεί, που μπορεί να σωθεί. Αν το παιχνίδι είναι χαμένο ο πόνος δε μπορεί να σε προφυλάξει από τίποτα πια. Το μόνο που έχεις να περιμένεις είναι το μούδιασμα και η νεκρική ακαμψία εν τέλει. Μακάβριες κουβέντες, κι όμως έχουν αισιόδοξο απόηχο. Γιατί από αυτόν τον πόνο ελπίζω. Γιατί αυτός ο πόνος μαρτυρά πως είμαι ακόμη ζωντανή. Ίσως αυτός ο πόνος να μου υπενθυμίζει πως όντως προχωράω. Ότι πονάω επειδή έχω κάτι να χάσω. Μα και τα δάκρυα που χύνω κάθε φορά που γράφω γι' αυτήν είναι που η πολυπόθητη κάθαρση που ζητώ. Πράγμα σπάνιο για έναν άνθρωπο που δυσκολεύεται να κλάψει όταν το έχει ανάγκη. Έναν άνθρωπο που δεν έχει καμία εξουσία πάνω στους δακρυγόνους αδένες του(που εκείνοι τόσο άσπλαχνα του αρνούνται το κλάμα όταν το χρειάζεται περισσότερο). Και κάτι ακόμη. Όλα αυτά μου θυμίζουν πως κι οι κατεστραμμένοι άνθρωποι έχουν ελπίδα. Όσο διαλυμένη κι αν είμαι μέσα μου είμαι ακόμη αισιόδοξη, ονειρεύομαι, προσπαθώ και πολύ συχνά πετυχαίνω. Έχω κάνει μια συμφωνία με τον εαυτό μου εδώ και χρόνια: πως δε θα χαραμίζω στην κατάθλιψη περισσότερες μέρες απ' όσες στην αισιοδοξία. Κι ας πονάει κάθε μόριο της ύπαρξης μου εγώ θα προχωρώ μπροστά. Θα εθελοτυφλώ αν χρειαστεί, θα γίνω αιθεροβάμων ίσως, αλλά θα χαμογελώ περισσότερες μέρες απ' όσες θα θλίβομαι. Και θα μεταδίδω στους άλλους αισιοδοξία, ακόμη κι αν εγώ μέσα μου υποφέρω. Αν όχι για μένα, για εκείνη. Που θα το ήθελε να γίνει έτσι.

Επί της ευκαιρίας του τίτλου της προηγούμενης ανάρτησης και της δικής μου θλιβερής ιστορίας θρυμματισμένων συναισθημάτων τι πιο ταιριαστό από τη μαγική σύνθεση (εκείνη τη μελωδία που δε θα βαρεθώ ποτέ στη ζωή μου) του Μάνου Χατζιδάκι "Το βαλς των χαμένων ονείρων" που κάθε φορά με τη γλυκιά μελαγχολία του με ταξιδεύει πάντα σε μια αθώα ηλικία, στα παιδικά μου χρόνια, διανθισμένα τότε από όνειρα λευκά που μοσχοβολούσαν άνθη και βρεγμένο χορτάρι. Μα και τις αναμνήσεις μου από εκείνες τις αγαπημένες ασπρόμαυρες ταινίες -που βλέπαμε παρέα με τη γιαγιά μου τότε, τώρα με τη μαμά μου- στις οποίες ακούγεται κάπου στο βάθος ο ρυθμικός μεταλλικός ήχο της λατέρνας. Ένα ήχος ίσως θορυβώδης για απαιτητικά μουσικά αυτιά, συνδεδεμένος όμως στα δικά μου με όμορφα συναισθήματα και την ιδιαίτερη εκείνη μνήμη του συναισθήματος που μοιραζόμαστε με τους παππούδες μας εμείς τα τυχερά εγγόνια που προλάβαμε να ακούσουμε τις ιστορίες τους (εγώ ακόμη ακούω απ΄ τον παππού μου) και δεν βιαστήκαμε να μεγαλώσουμε όπως η σημερινή νεολαία. Εκείνη ακριβώς τη "μνήμη" που μας κάνει να νιώθουμε πόνο όταν ακούμε διηγήσεις για τις χαμένες πατρίδες στον Πόντο και τη Μικρά Ασία όχι επειδή τα γνωρίσαμε εμείς, αλλά επειδή τα στερήθηκαν οι πρόγονοι μας.

Οι δικοί μου παππούδες καλώς ή κακώς ήταν πολύ νέοι όταν γεννήθηκα (Συμπληρώνω το "κακώς" γιατί δυστυχώς η γιαγιά μου έφυγε σε τόσο μικρή ηλικία -σε σχέση με άλλες γιαγιάδες- μου με πληγώνει περισσότερο αυτή η αδικία. Αδικία όχι από ζήλια που άλλοι δεν στερήθηκαν τις δικές τους γιαγιάδες -προς Θεού!- μα επειδή η ηλικία των 57 χρόνων στις μέρες μας θεωρείται ο απόηχος της μέσης ηλικίας, η αρχή ας το πούμε της τρίτης. Και είναι άδικο μια γυναίκα που στα 57 της έχει εγγονή 13χρονη, που θα μπορούσε να είναι εδώ για να ζήσει μαζί μου τόσες χαρές και τόσες λύπες -να με παρηγορήσει πριν 5 χρόνια σχεδόν, όταν απογοητεύτηκα με τις Πανελλαδικές, αλλά και να παρακολουθήσει με καμάρι την ορκωμοσία μου πριν 4 μήνες- να φύγει από τη ζωή τόσο ξαφνικά και τόσο βίαια, γιατί κατά τη γνώμη μου το τροχαίο είναι ένας από τους πιο βίαιους τρόπους για να φύγεις απ' τη ζωή). Συνεχίζω όμως στο θέμα που είχα ξεκινήσει, ότι οι παππούδες μου ήταν όλοι σαραντάρηδες όταν γεννήθηκα(και οι αγαπημένοι και οι αχώνευτοι) και η μνήμη του συναισθήματος που μου μετέδωσαν -μέχρι ένα σημείο- είναι από "δεύτερο χέρι" από τις διηγήσεις των γονιών τους. 

Δεν πέρασαν πολλές μέρες που μας έλεγε ο παππούς μου ιστορίες του πατέρα του -πώς χάθηκαν με τ' αδέρφια του στην καταστροφή της Σμύρνης και κίνησε καθένας πάνω στον πανικό να πάει αλλού και από τότε χάθηκε κάθε επαφή. Πάντα με μάγευε το γεγονός ότι οι ιστορίες που βλέπουμε σε πολλές ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες είναι βγαλμένες απ' τη ζωή και πως -ιδίως εμείς εδώ στη Βόρεια Ελλάδα που καταγόμαστε ως επί το πλείστον από πρόσφυγες- όλοι έχουμε να διηγηθούμε μια τέτοια ιστορία, ότι πραγματικά οι ιστορίες αυτές είναι μες στα σπίτια μας. Πολλές φορές, όταν συζητούσαμε με τον παππού και τη μαμά μου για αυτές τις ιστορίες, είπα μεταξύ σοβαρού κι αστείου ότι είμαστε κι εμείς για το "Πακέτο". Είναι απίστευτα τελικά τα σενάρια της ζωής. Έχω επίσης μέσα στην καρδιά μου τις μνήμες της συχωρεμένης της γιαγιάς μου, την αγάπη για τον Πόντο που της εμφύσησε μέσα της η δική της γιαγιά -πρόσφυγας από τον Πόντο. Η γιαγιά μου μιλούσε, μαγείρευε και χόρευε ποντιακά λες και είχε περάσει τη δική της ζωή εκεί. Ήταν και τα έθιμα πιο ζωντανά τότε που ήταν εκείνη μικρή. Αυτή την αγάπη την εμφύσησε και σε μένα. Κι αν πλέον δεν μιλάω ποντιακά(παρόλο που καταλαβαίνω τα περισσότερα) κι έχω ξεχάσει τα χορευτικά βήματα κι αν έχω μεγαλώσει σαν ένα παιδί της πόλης που περνούσε τα Σ/Κ στο χωριό είναι τέτοιο το συναισθηματικό φορτίο που έχει αποτεθεί στην καρδιά μου που κι εγώ αν ακούσω κεμεντζέ(ποντιακή λύρα), αν δω άντρες να χορεύουν σέρα(ο ομορφότερος ίσως ποντιακός χορός) ή ακούσω τους πονεμένους στίχους του "Τσάμπασιν" νιώθω πιο Πόντια από κάθε άλλον. Κι ας τα έχω ξεχάσει, είναι η μνήμη του συναισθήματος τέτοια που δεν μπορώ να αρνηθώ την πολιτιστική μου κληρονομιά. Βέβαια, η ποντιακή μου καταγωγή δεν περιορίζεται στην αγαπημένη μου γιαγιά, καθώς την αντλώ καθ' ολοκληρίαν και από την άλλη πλευρά της οικογένειας μου, αλλά -καθώς οι σχέσεις μας επιεικώς δεν είναι και οι καλύτερες- η μόνη ποντιακή μνήμη που μου έχει περάσει από εκείνη την πλευρά είναι το αγαπημένο μου ποντιακό φαγητό(Τανομένο Σορβά ή Τανέα όπως το λέγαν στη δική τους περιοχή).

Η μνήμη, όμως, που πέρασε μέσα μου από το συναισθηματικό φορτίο των παππούδων μου δεν περιορίζεται στο προσφυγικό, συνεχίζεται και στο μεταναστευτικό κύμα στις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν οι παππούδες μου(και οι 4, εγώ όμως αναφέρομαι σ' εκείνους από την πλευρά της μαμάς μου) αντιμέτωποι με την φτώχεια και τις κακουχίες στην Ελλάδα έψαξαν να βρουν μια καλύτερη τύχη στη Γερμανία. Και ξαφνικά όλα τα κλισέ των ελληνικών ταινιών και τα τραγούδια της ξενιτιάς αποκτούν νόημα όταν ακούς την ιστορία φορτισμένη με τα συναισθήματα των δικών σου.

Έτσι και με τη λατέρνα. Όταν ακούω τον ήχο της στο βαλς των χαμένων ονείρων, πέρα από τις παιδικές μου αναμνήσεις στο τραπέζι τρώγοντας φρούτο ή καθιστές στο ντιβανάκι (ο μεγάλος καναπές έπεφτε κομμάτι μακριά από την τηλεόραση) με τη γιαγιά να βλέπουμε ελληνική ταινία, μου φέρνει στο νου εικόνες εκείνων των φτωχογειτονιών που αντηχούσε το ιδιαίτερο αυτό όργανο κι ας μην έζησα ποτέ σε εκείνες. Κι ίσως εγώ να ήμουν οριακά και λίγο τυχερή που πρόλαβα τις βόλτες της τελευταίας λατέρνας της πόλης μου και το κύκνειο άσμα της πριν εξαφανιστεί δια παντός από την -κατά τ' άλλα- μοντέρνα καθημερινότητα μας. 

Γι' αυτό κι εγώ θέλησα να ταυτίσω το κομμάτι της ζωής μου που με πονάει πιο πολύ από καθετί με αυτή την αγαπημένη μελωδία και να τη φορτίσω έτσι περισσότερο συναισθηματικά. Κι αν θα με γεμίζει πλέον περισσότερη θλίψη αυτή η γλυκόπικρη μουσική, θα μου φέρνει ταυτόχρονα στο μυαλό και αγαπημένες αναμνήσεις. Αναμνήσεις που όσο μεγαλώνω σβήνουν όλο και περισσότερο απ' το μυαλό μου, αφήνοντας μου περισσότερο μια αίσθηση του συναισθήματος παρά ανάμνηση αυτού καθαυτού του γεγονότος. Και με λυπεί που πέρα από μερικά στιγμιότυπα -σαν κινηματογραφικά καρέ- δε μπορώ να θυμηθώ με ευκρίνεια την καθημερινότητα μας. Γι' αυτό επιθυμώ να συνδέσω μ' εκείνη τις μαγικές διεργασίες που προξενεί στην ψυχή μου το συγκεκριμένο κομμάτι.

)