μύθοι σχετικοί με τη μαγεία
η μαγεία στα αρχαία χρόνια
Η μαγεία ως κοινωνικό φαινόμενο συναντάται από τα αρχαία χρόνια σε διάφορες μορφές και μέσω των εκφραστών της. Ιστορικά η Χαλδαία ή Ν. Βαβυλώνα θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως ο γνωστότερος τόπος γέννησης της μαγείας, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές επικλήσεων που έφθασαν ως εμάς από το 800 π.Χ. Αυτές οι πληροφορίες αντιγράφηκαν από Ασσύριους ιερείς που τις πήραν από αρχαιότερες βαβυλωνιακές πηγές.
Οι Ιουδαίοι με τη σειρά τους ήταν αρκετά εξοικειωμένοι με τη μαγεία, γεγονός που αντανακλάται στους αυστηρούς νόμους ενάντια στην «Τέχνη» και τις προειδοποιήσεις των προφητών τους. Παρά τις απαγορεύσεις και τις απειλές, η ιουδαϊκή μαγεία άνθισε, ιδιαίτερα κατά την εποχή της γέννησης του Ιησού, προς την παραδοσιακή γραμμή του Ταλμούδ, γεγονός που πιστοποιείται αργότερα από τον Ωριγένη.
Ποιοι ήταν όμως οι μάγοι; Ήταν μία εκ των έξι φυλών των Μήδων, όπως επεξηγεί η ιστορικός-βυζαντινολόγος δόκτωρ Αναστασία Βακαλούδη. «Θεωρείται ότι οι Ελληνες μπορεί να τους γνώρισαν ως θρησκευτικούς αξιωματούχους στον στρατό του Κύρου και να κατονόμασαν γενικά με τον όρο "μαγεία" την ακατανόητη γι’ αυτούς γλώσσα, τις παράξενες πρακτικές που χρησιμοποιούσαν και βέβαια την ενασχόλησή τους με τις απόκρυφες τέχνες. Οταν οι Ελληνες γνώρισαν τους μάγους, τον 6ο αιώνα π.Χ., εποχή των Αχαιμενιδών, είχαν το όνομα "Μαγουσαίοι" και ισχυρίζονταν ότι ήταν απόγονοι των Μάγων ιερέων του ιδρυτή της περσικής πυρολατρίας Ζωροάστρη (άλλωστε και οι Πέρσες ονομάζονταν Μαγώγ)» λέει η ίδια.
Στην πορεία όμως οι Μαγουσαίοι διαφοροποιήθηκαν, με σημαντικότερη απόκλιση την καλλιέργεια της λατρείας και των θεών του Κακού, ενώ ήταν οι πρώτοι οι οποίοι συστηματοποίησαν την τέχνη της επίκλησης των κακοποιών δαιμόνων με «επωδές». Δαίμονες «υπήρχαν» στην αρχαιότητα ήδη από τη Μινωική και τη Μυκηναϊκή εποχή. (Η λέξη προέρχεται από το ρήμα δαίω και δαίνυμι και σημαίνει ο διανέμων, ορίζων τις τύχες των ανθρώπων.) Στον Όμηρο η ίδια λέξη σήμαινε μία θεϊκή, άγνωστη και απρόσωπη δύναμη τόσο ισχυρή ώστε να προκαλέσει εντυπωσιακά φαινόμενα, ενώ στην αρχαία ελληνική θρησκεία και σύμφωνα με τον Ησίοδο οι δαίμονες ήταν θεότητες μεταξύ των θεών και των ανθρώπων.
Τα αρχαία ελληνικά έπη, όπως η Οδύσσεια και η Αργοναυτική εκστρατεία, μιλούν για ήρωες που αναζητούν θρυλικές μάγισσες και τη μαγική δύναμή τους χάριν της βασιλικής διαδοχής και της τέλεσης των άθλων τους. Οι μάγισσες κατείχαν τους κεντρικούς ρόλους σε αυτές τις ιστορίες, ως οδηγοί ηρώων όπως ο Οδυσσέας και ο Ιάσων. Η συνάντηση με τη μαγεία απαιτούσε ένα βήμα πιο πέρα από τα όρια της κανονικότητας, τόσο για τον μυθικό ήρωα όσο και για τον απλό θνητό. Ήταν μια περιπέτεια σε κόσμους στους οποίους η μεταμόρφωση -επιθυμητή ή μη- ήταν πιθανή. Εκτός από τις θεές και τις βασίλισσες, οι μάγισσες ήταν πρακτικά οι μόνες γυναίκες με ανεξάρτητη προσωπικότητα στον αρχαίο κόσμο. Ο ρόλος τους αναδεικνύεται σημαντικός για την χειραφέτηση της γυναίκας και οι χαρακτήρες τους λειτούργησαν ως πρότυπα για το προφίλ των μαγισσών στην παγκόσμια λογοτεχνία στους επόμενους αιώνες.
Η ελληνορωμαϊκή μυθοπλασία είναι γεμάτη αναφορές σε μάγισσες, όπως ενδεικτικά η Κίρκη και η Μήδεια και άλλες λιγότερο γνωστές όπως η Σιμαίθα, η Περιμήδη, η Αγαμήδη, η Παμφίλη, η Εριχθώ, η Κανιδία, η Διοτίμα, η Οινοθέα κ.α. Αυτές οι αρχαίες μάγισσες ήταν αρκετά διαφορετικές από τις σύγχρονες μιμήσεις τους. Η Κίρκη και η Μήδεια μοιάζουν μάλλον για αρχαίες υποβιβασμένες θεές, ενώ η Κανιδία είναι ίσως υπαρκτό πρόσωπο. Η Εριχθώ, μάλλον φανταστική, είναι μια σύνθεση των αρνητικών χαρακτήρων αρκετών μαγισσών με μια φοβική αντίληψη της θεάς Εκάτης. Η Εκάτη ήταν η προστάτιδα θεότητα των μαγισσών, ξένη στα ελληνικά δεδομένα, την οποία εισήγαγε ο Ησίοδος στην Κοσμογονία του και που προΐστατο σε κάθε τελετουργική πράξη που αφορούσε τη συγκέντρωση δύναμης για τον ερωτικό έλεγχο, τη γονιμότητα, τη ζωή και τον θάνατο, τη θεραπευτική και τη βλαπτική ιατρική. Ωστόσο, ο χθόνιος Ερμής, ο ψυχοπομπός, παρέμεινε η μεγαλύτερη σε ισχύ θεότητα που απαντάται σε παρόμοιου είδους τελετουργίες, μαζί με την Αρτέμιδα, μια άλλη συμβολική όψη της Σελήνης.
Αργότερα, σε ρωμαϊκές φιλολογικές μαρτυρίες, όπως του Οράτιου, απεικονίζονται εκφυλισμένες μάγισσες να ψάχνουν στα απομεινάρια των νεκροταφείων. Δε στέλνουν πια τους ήρωες στον κάτω κόσμο για να ολοκληρώσουν την αναζήτησή τους, αλλά αντίθετα φέρνουν τον κόσμο των νεκρών στους ζωντανούς, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των «πελατών» τους με νεκρομαντικά τυπικά. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τη Θεσσαλία και τη Θράκη(βλέπε Ορφικά) ως περιοχές που ήταν ιδιαίτερα εθισμένες στη μαγεία και τη χρήση της για προσωπικούς σκοπούς.
Σημαντικό ρόλο για την ύπαρξη αλλά και το έργο των μαγισσών και μάγων έπαιζαν οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που διαμόρφωναν τον τρόπο ζωής στην κοινωνία κάθε εποχής. Ειδικά στην περίπτωση της αρχαίας Ελλάδας, η αρχαία ελληνική πόλη, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση την αρχαία Αθήνα, όσο και αν εξιδανικεύθηκε ως πρότυπο πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ήταν μια κοινωνία θεμελιωμένη στους αποκλεισμούς. Αποκλεισμό των γυναικών, των μετοίκων, των δούλων, αποκλεισμό ακόμη και των εφήβων. Σύμφωνα με έρευνες, στην Αθήνα, το 432 π.Χ. στις παραμονές του Πελοποννησιακού Πολέμου, σε ένα σύνολο πληθυσμού της τάξης των 120-150 χιλιάδων ατόμων, οι ελεύθεροι πολίτες ήταν μόλις 25 με 30 χιλιάδες, ουσιαστικά μια προνομιούχος μειοψηφία, η οποία είχε αναλάβει αποκλειστικά τον έλεγχο των κρατικών υποθέσεων.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η μαγεία αποτελούσε το καταφύγιο των άλλων, των πολλών, εκείνης της σιωπηλής πλειοψηφίας, που δεν είχε πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Δεν είναι τυχαίο, που στα μεγάλα έργα της αρχαίας ελληνικής ποίησης, στον Όμηρο και στους τραγικούς, δεν απαντώνται μάγοι αλλά μάγισσες, η Κίρκη, η Καλυψώ, η Μήδεια. Αποκλεισμένες ακόμη και από την επίσημη θρησκεία, αφού στην αρχαία ελληνική πόλη οι θρησκευτικές τελετές ήταν κοινωνικές εκδηλώσεις, τελούμενες σχεδόν αποκλειστικά από άνδρες, οι γυναίκες κατέφευγαν στη μαγεία, ο κόσμος της οποίας ήταν η κοινωνία αντεστραμμένη, αφού στον κόσμο αυτό κυβερνούσαν οι γυναίκες, αυτές ακριβώς που δεν διέθεταν πολιτικά δικαιώματα στην κοινωνία της πόλης.
«Αν η ορολογία της μαγείας στον αρχαιοελληνικό κόσμο δείχνει μια ιδιαίτερη προτίμηση στο ανδρικό φύλο, αφού χρησιμοποιείται κατ’ εξοχήν το ανδρικό γένος για την απόδοση μαγικών ιδιοτήτων στον άνθρωπο (αγύρτης, νυκτοπόλος, γόης, μύστης, φαρμακεύς), η μαγεία και όχι μόνον η ερωτική είναι αποκλειστικά έργο γυναικών». Αυτά αναφέρει για τη «Γυναίκα-Μάγισσα: Θνητή και Αθάνατη» η δόκτωρ Αφροδίτη Αβαγιανού. Η Ελένη στην «Οδύσσεια» προσφέρει το «νηπενθές» ρόφημα που χαρίζει σε όποιον το πιει τη λήθη. Η Κίρκη δίνει στους συντρόφους του Οδυσσέα κάτι αντίστοιχο ώστε να τους μετατρέψει σε ζώα. Η ελληνική μυθολογία περιλαμβάνει πολλές περιπτώσεις μαγισσών, οι οποίες χρησιμοποιούν μαγικά βότανα για διαφόρους σκοπούς. Η Μήδεια είναι μία από αυτές, συνδεόμενη μάλιστα στενά με την Εκάτη, η οποία κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη ήταν το αρχέτυπο της φαρμακευτικής μαγείας, η φαρμακεύτρα. Όπως δείχνουν άλλωστε οι παραστάσεις στα αγγεία, η Σελήνη, τα άγρια ζώα και οι δάδες είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ τους. Έτσι και στην αρπαγή του χρυσόμαλλου δέρατος από τον Ιάσονα η Μήδεια βρίσκεται ανάμεσα στην Εκάτη και τους Ολύμπιους θεούς. «Μπορούμε να διακρίνουμε μία σαφή πρόοδο στην απεικόνιση της μάγισσας, θνητής και αθάνατης στον αρχαιοελληνικό κόσμο» λέει ωστόσο η κυρία Αβαγιανού. «Η Κίρκη στον Όμηρο είναι μια θεά που εμπνέει το πάθος, μια γητεύτρα. Η Μήδεια, μία κοσμικοποιημένη αθάνατη, απεικονίζεται στην Κλασική εποχή ως θύμα του πάθους και εκδικήτρια. Οι μάγισσες τέλος της Ελληνιστικής εποχής, όπως προκύπτει από τον Απολλώνιο και τον Θεόκριτο, είναι καθαρά ερωτοχτυπημένες νέες που στα χέρια τους η μαγεία είναι μέσον έλξης του ποθητού αντικειμένου. Όλες ανεξαιρέτως είναι νέες και όμορφες (εξ ου και το επίθετο «ξανθή» που τις χαρακτηρίζει)». Σε αντίθεση βέβαια με την κρατούσα άποψη που θέλει τις μάγισσες γριές και άσχημες.
Οι πλέον φημισμένες μάγισσες φαρμακίδες στην Ελλάδα ήταν Θεσσαλές, οι οποίες θεωρούνταν ότι είχαν τη δυνατότητα να κατεβάζουν τη Σελήνη από τον ουρανό και να τη φυλακίζουν ή να προκαλούν έκλειψη Ηλίου! Δεν είναι περίεργο λοιπόν που όλοι κατέφευγαν σε φυλακτά για να τους προστατεύουν από το Κακό. Ειδική ομάδα φυλακτών εξάλλου υπήρχε για την προστασία των γυναικών από ασθένειες, οι οποίες προκαλούνταν λόγω, υποτίθεται, μετακινήσεων της μήτρας.
ανατολίτες αποκρυφιστές
Εκτός από τις γυναίκες, στο περιθώριο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής βρίσκονταν και δύο άλλες κατηγορίες του πληθυσμού, οι μέτοικοι, οι ξένοι δηλαδή που ζούσαν στην Αθήνα, και οι δούλοι. Προερχόμενοι συχνά από την Ανατολή, πολλοί μέτοικοι ήταν εξοικειωμένοι με τις απόκρυφες λατρείες, οπότε τα μάγια και τα ξόρκια αποτελούσαν γι’ αυτούς ένα μέσο για την οικονομική τους επιβίωση. Περισσότερο όμως από όλους, τη μαγεία χρησιμοποιούσαν οι δούλοι. Άνθρωποι χωρίς το παραμικρό πολιτικό και κοινωνικό δικαίωμα, οι δούλοι βρίσκονταν κυριολεκτικά στο έλεος του αφέντη τους. Η προσφυγή στις επικλήσεις δαιμόνων και θεοτήτων ήταν γι’ αυτούς τους απόκληρους της κοινωνίας ένας τρόπος να αντιμετωπίσουν τις τραγικές συχνά συνθήκες της ζωής τους.
Ξόρκια του έρωτα, τα οποία αποσκοπούν να εμπνεύσουν τον έρωτα κάποιου προσώπου γι’ αυτόν που κάνει το ξόρκι, επικλήσεις για την αντιμετώπιση κάποιας αρρώστιας αλλά και ξόρκια του μίσους με κατάρες ακόμη και για τον θάνατο ενός εχθρού είναι τα κείμενα που αναγράφονται στους παπύρους και στις πινακίδες, ενώ στους εγχάρακτους λίθους οι επιγραφές συνοδεύονται από συμβολικές παραστάσεις, εξαιρετικά δυσνόητες μερικές φορές ως προς το πραγματικό τους νόημα.
Μερικά παραδείγματα μιλούν από μόνα τους για τα ακραία μερικές φορές συναισθήματα έρωτα, πάθους, αγωνίας και μίσους που αποπνέουν τα κείμενα των μαγικών παπύρων και πινακίδων. Σ’ έναν ελληνικό πάπυρο που βρέθηκε στην πόλη Χαουάραχ της Αιγύπτου καταγράφεται ένα ξόρκι με τον σαφή στόχο να προκαλέσει σε κάποιον Ευτυχή, γιο της Ζωσίμης, έρωτα για μια γυναίκα της οποίας το όνομα δεν διαβάζεται. «Όπως ο Τυφώνας είναι εχθρός του Ήλιου, έτσι να καεί και η ψυχή του Ευτυχούς, γιου της Ζωσίμης, από έρωτα για την... κόρη της... Διούς. Ο Αβράσαξ να κάψει την καρδιά και την ψυχή του Ευτυχούς, από έρωτα γι’ αυτόν, τον Ευτυχή, τον γιο της Ζωσίμης, αμέσως, γρήγορα, γρήγορα, αυτή τη στιγμή, σήμερα κιόλας. Ο Αδωνάι να κάψει την ψυχή του Ευτυχούς, καθώς και την καρδιά του, από έρωτα για την..., την κόρη της..., αμέσως, γρήγορα, αυτή τη στιγμή, σήμερα κιόλας». Η αναφορά ξένων θεοτήτων και δαιμόνων σε ένα ελληνικό κείμενο είναι χαρακτηριστική για τις επιδράσεις από την Ανατολή στα ελληνικά μαγικά κείμενα, ενώ η αδέξια και ακατέργαστη γλώσσα, γεμάτη στερεότυπες εκφράσεις αποδεικνύει ότι ο μάγος, στον οποίο απευθύνθηκε η ερωτευμένη γυναίκα, δεν ήταν καθόλου μορφωμένος.
το κυνήγι των μαγισσών
Το κυνήγι των μαγισσών είναι ένα ιστορικό γεγονός που καλύπτει σχεδόν 2 αιώνες, τον 16ο και τον 17ο. Αφορά στην καταδίωξη από την επίσημη Καθολική Εκκλησία της σατανικής σέχτας που απειλούσε την ανθρωπότητα. Συγκεκριμένες κοινωνικές κι ιστορικές συνθήκες οδήγησαν στην πυρά εκατοντάδες χιλιάδες άτομα με την κατηγορία του σοβαρότερου αμαρτήματος: «τη συνθήκη με το διάβολο με στόχο τον αφανισμό του χριστιανισμού». Το φαινόμενο ονομάζεται «κυνήγι των μαγισσών» γιατί το 80% των κατηγορουμένων για μαγεία ήταν γυναίκες. Η χρονική περίοδος που καλύπτει συμπίπτει ιστορικά με την εποχή που ονομάζουμε Αναγέννηση, με την ανάπτυξη των επιστημών και την εδραίωση του ορθολογισμού. Οργανώνεται από την επίσημη καθολική εκκλησία και βρίσκει μαζική λαϊκή υποστήριξη. Η θεωρητικοποίηση, η οργάνωση κι η εκτέλεση αυτής της μαζικής καταδίωξης από την επίσημη εκκλησία αφορούν στην προσπάθεια επικράτησης του καθολικισμού στην ύπαιθρο σε μια ιστορική στιγμή συγκέντρωση της εξουσίας και αλλαγών στην οργάνωση της κοινωνίας. Έχει απασχολήσει μερικούς από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους ιστορικούς που δεν έχουν ωστόσο κατορθώσει να δώσουν απάντηση στο ερώτημα: γιατί ειδικά τις γυναίκες;
Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι σχεδόν άγνωστο (εκτός από κάποιες σποραδικές εμφανίσεις του σε περιοχές με καθολική επίδραση π.χ. Κέρκυρα). Για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με την ανεκτικότητα της, η ορθόδοξη εκκλησία δεν χρησιμοποίησε παρόμοιες μεθόδους επιβολής.
Θα έπρεπε πρώτα να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στο συγκεκριμένο ιστορικό φαινόμενο που μας απασχολεί και στις γενικότερες λαϊκές- με αγροτική προέλευση- δοξασίες γύρω από τη μαγεία. Δεν πρόκειται εδώ για τις ανοργάνωτες και ρευστές υπερφυσικές δοξασίες που πλάθουν οι άνθρωποι για να εξηγήσουν και να γιατρέψουν τις δυστυχίες της ζωής τους για ένα φαινόμενο δηλαδή που διαπερνά με διαφορετικές μορφές τους αιώνες. Πρόκειται αντίθετα για μια συνεκτική και καταδιωκτική δαιμονολογία, ένα θεωρητικό σύστημα της επίσημης καθολικής εκκλησίας, δηλαδή για ένα φαινόμενο ιστορικά πεπερασμένο.
Στον πρώιμο μεσαίωνα οι δοξασίες γύρω από την ύπαρξη μάγων-μαγισσών θεωρούνται παγανιστικά κατάλοιπα και σαν τέτοια πολεμιούνται. Η εκκλησία απαγορεύει αυστηρά να καίγονται οι μάγισσες. Το επίσημο δόγμα γύρω από το θέμα διατυπώνεται τον 10ο αιώνα σε μια συλλογή κανόνων, το Canoni Episcopi, σύμφωνα με το οποίο όποιος πιστεύει ότι υπάρχουν μάγισσες, ότι πετάν τη νύχτα ή ότι μεταμορφώνονται είναι αναμφίβολα άπιστος και παγανιστής.
Η ανατροπή αυτού του δόγματος αρχίζει στους επόμενους αιώνες. Σταδιακά αλλά σταθερά χτίζεται η νέα θεωρία που όχι μόνο δεν αρνείται την ύπαρξη των μαγισσών αλλά αντιμετωπίζει σαν αιρετική την οποιαδήποτε αμφιβολία γύρω από τις καταστροφικές δυνάμεις και τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν για το χριστιανισμό. Γύρω στα τέλη του 15ου αιώνα, η νέα θετική θεωρία το δόγμα για τη μαγεία παίρνει την τελική της μορφή. Από εδώ και πέρα είναι θέμα εφαρμογής: να βρεθούν και να εξοντωθούν οι μάγισσες που η οργάνωση τους σε στρατιά του διαβόλου θεωρείται ότι απειλεί την ύπαρξη της εκκλησίας . Την εκστρατεία αναλαμβάνουν οι δομινικανοί μοναχοί, επιστρατευμένοι ήδη στην καταπολέμηση των αιρέσεων και η Ιερά Εξέταση.
Επίσημη αρχή του κυνηγιού των μαγισσών θεωρούνται 2 γραπτά κείμενα:
- Το παπικό διάταγμα του 1484 που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και καλεί σε μια συντονισμένη εξόντωση του κακού.
- Το πρώτο εγχειρίδιο δαιμονολογίας, το Malleus Maleficarum. Γραμμένο από τους δομινικανούς Istitoris και Sprenger το 1485, το Malleus διατυπώνει με λεπτομέρειες την επίσημη άποψη για το ποιες είναι, πώς γίνονται και τι κάνουν οι μάγισσες. Δίνει οδηγίες για την ανακάλυψη τους, για τη διαδικασία της ανάκρισης και της δίκης τους καθώς και για την τιμωρίας τους. Θα αποτελέσει για 2 αιώνες το βασικό εγχειρίδιο «νομολογίας» κάθε δικαστή αλλά ταυτόχρονα συμπυκνώνει όλες τις αντιλήψεις της εκκλησίας γύρω από τη φύση της γυναίκας. Η πρωτοτυπία του βρίσκεται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά επιστρατεύει στην καταδίωξη των μαγισσών εκτός από την εκκλησιαστική και την κοσμική εξουσία. Εκλαϊκευτικό ανάγνωσμα με εντυπωσιακό αριθμό εκδόσεων για την εποχή του (το 1450 ο Γουτεμβέργιος εφηύρε την τυπογραφία και κατέστησε δυνατή τη μαζική εκτύπωση βιβλίων), το Malleus αποτελεί την εφαρμογή του παπικού διατάγματος και σημειώνει την απαρχή της μεγάλης εξάπλωσης του κυνηγιού. Εξάπλωσης που πήρε διαστάσεις καταδιωκτικής μανίας και κράτησε 2 αιώνες.
Το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα είναι μία περίοδος με πολλά αντιφατικά χαρακτηριστικά. Οι αλλαγές που αργά αλλά σταθερά σημειώνονται στην κατανομή των ρόλων στις κοινωνικές δομές είναι βαθιές και ριζικές: η κεντρική εξουσία εντείνεται και δυναμώνει ενώ παράλληλα ανεβαίνει κοινωνικά η τάξη των εμπόρων. Η οικονομική ανανέωση συμβαδίζει με μια έντονη δημογραφική πτώση. Οι αγροτικές εξεγέρσεις έχουν πνιγεί στο αίμα, και ένα κλίμα φόβου επικρατεί στη ύπαιθρο. Οπλισμένες συμμορίες διασχίζουν την Ευρώπη, λεηλατούν και καταστρέφουν. Η καταστολή των εξεγέρσεων, οι επιδημίες, οι πόλεμοι μειώνουν τον πληθυσμό. Ο «χορός του θανάτου» γίνεται το κλασσικό εικονογραφικό θέμα της εποχής. Η πείνα η δυστυχία μαστίζουν τον κόσμο και ιδιαίτερα την ύπαιθρο. Ένα βαθύ αίσθημα ανασφάλειας ένας φόβος πραγματικών ή φανταστικών απανταχού παρόντων κινδύνων δημιουργεί ένα κλίμα υστερικού συλλογικού φόβου που αναζητεί διεξόδους.
Η εκκλησία επηρεάζεται και αυτή από τη γενική ανασφάλεια. Αισθάνεται μετέωρη μπροστά σε μια πληθώρα αλλαγών που αδυνατεί να ακολουθήσει και που την ξεπερνούν. Για αυτήν διασαλεύεται η αιώνια τάξη πραγμάτων. Έτσι μετά την καταστολή των μεγάλων αιρέσεων των 2 προηγούμενων αιώνων η εκκλησία προσπαθεί να εδραιώσει την κυριαρχία της παντού. Την προσοχή της συγκεντρώνουν ορισμένες ορεινές περιοχές – Άλπεις Πυρηναία - παραδοσιακά άντρα αιρέσεων που είναι και οι τόποι έναρξης του κυνηγιού των μαγισσών.
Οι ιστορικοί συμφωνούν πως οι δοξασίες γύρω από τις μάγισσες προέρχονται από ορεινές περιοχές. Σε όλο το μεσαίωνα τα βουνά διατηρούν ορισμένες ιδιαιτερότητες σε σχέση με τις πεδινές περιοχές: στην κοινωνική οργάνωση και επομένως στα ήθη, στις συνήθειες και στις δοξασίες που απορρέουν από αυτήν και που την καθιερώνουν με την πάροδο των αιώνων. Η φεουδαρχία δεν ενσωματώνει ποτέ αρκετά τους ορεινούς πληθυσμούς. Ούτε η εκκλησία ριζώνει σα θεσμός και εύκολα μεταβάλλεται σε αίρεση. Τα βουνά είναι τόποι πρωτόγονων θρησκευτικών μορφών, αντίστασής στις νέες ορθοδοξίες, μαγείας. Στους «αιρετικούς» πληθυσμούς των ορεινών περιοχών οι αγροτικές δεισιδαιμονίες αποκτούν επικίνδυνο για την εκκλησία χαρακτήρα και παίρνουν περίεργες υπερβολικές μορφές.
Το κυνήγι των μαγισσών συνδέεται άμεσα με τους ορεινούς πληθυσμούς. Με τη μορφή καταδίωξης των αιρέσεων και με σαφή χαρακτήρα μη κοινωνικής ανοχής, η μανία της καταδίωξης των μαγισσών απλώνεται απειλητικά σε όλη την Ευρώπη.
Η επιστράτευση των τοπικών δικαστηρίων και η έκταση του κυνηγιού μαρτυρούν μια λαϊκή υποστήριξη που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ένταση και τη διάρκεια του φαινομένου. Οι δομινικανοί μοναχοί μπορεί να ήταν αυτοί που οργάνωσαν την προπαγάνδα μίσους ενάντια στις μάγισσες, αλλά το έδαφος ήταν ήδη πρόσφορο. Η κοινωνική καταδίωξη δεν οργανώνεται χωρίς λαϊκή υποστήριξη.
Εύκολα, ωστόσο, μπορεί να διακρίνει κανείς τις διαφορές στα αίτια και στους στόχους ανάμεσα στο κυνήγι της επίσημης εκκλησίας και στη λαϊκή καταδίωξη των μαγισσών. Οι μόνες γραπτές μαρτυρίες της εποχής σε σχέση με το θέμα, τα πρακτικά των δικών αποδεικνύουν εύκολα τη διαφορετική γλώσσα που χρησιμοποιούν οι μάρτυρες και οι δικαστές. Οι μάρτυρες μιλούν για μια λαϊκή μαγεία που σχετίζεται άμεσα με τις φροντίδες τους και τα καθημερινά τους προβλήματα. Το δαιμονολογικό σύστημα με κεντρική του σύλληψη τη στρατιά των μαγισσών στην υπηρεσία του Άρχοντα του σκότους δεν αγγίζει καθόλου τους φόβους και τις ανησυχίες τους. Άλλα είναι για αυτούς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και είναι καινούρια.
Μέσα στο γενικότερο κλίμα φόβου και ανασφάλειας, με τις εκατόμβες, την πείνα και τις επιδημίες νέα στοιχεία διασαλεύουν την οικεία τάξη πραγμάτων στην ύπαιθρο. Οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις της εποχής έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ομάδων ευκατάστατων χωρικών ενωμένων με τα κοινά τους συμφέροντα απέναντι σε κάθε επιβουλή. Τα προβλήματα γειτνίασης με φτωχότερους χωρικούς, ο θάνατος ενός ζώου, η αρρώστια κάποιου ανθρώπου, είναι φαινόμενα δυσεξήγητα που μόνο με μάγια μπορούν να ερμηνευθούν. Το κακό σε βρίσκει γιατί κάποιος το επιδιώκει, γιατί σε ζηλεύει, θέλει να σε εκδικηθεί ή ακόμα σε φοβάται. Οι υποψίες εύκολα συγκεντρώνονται σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο, η ένταση βρίσκει διέξοδο και το εξιλαστήριο θύμα επωμίζεται όλο το βάρος της ευθύνης.
Οι παγανιστικές δοξασίες είναι βαθιά ριζωμένες στην ύπαιθρο και μέχρι τον 15ο αιώνα ο μάγος ή η μάγισσα παίζουν το ρόλο γιατρού/γιάτρισσας με σαφή κοινωνική υπεροχή. Σιγά σιγά όμως οι αλλαγές στις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και θρησκευτικές σχέσεις της εποχής προκαλούν μια μεταστροφή της νοοτροπίας των αγροτών: η παλιά μαγική ισορροπία, με κεντρικό απαραίτητο διαμεσολαβητικό πρόσωπο το μάγο θεραπευτή, αμφισβητείται πιέζοντας τα άτομα αλλά και κοινωνίες ολόκληρες να αναζητήσουν ένα εξιλαστήριο θύμα για να ξορκίσουν τα καινούργια και πολλαπλά προβλήματα τους.
Η πίστη στις παγανιστικές δοξασίες διατηρείται παρά τις καταδικαστικές αποφάσεις της εκκλησίας. Οι θρησκευτικές ενοχές που δημιουργούνται στους ανθρώπους από αυτή την απαγορευμένη πίστη παραμερίζονται με την καταδίκη κάποιου άλλου: της μάγισσας.
Στην πραγματικότητα οι χωρικοί συμμετέχουν στο κυνήγι των μαγισσών στη βάση μιας παρεξήγησης: Τους καταδεικνύουν τις μάγισσες σαν την αιτία όλων των κακών, για αυτούς ωστόσο οι βασικές ανησυχίες δεν αφορούν στο διάβολο αλλά πιο άμεσα και καθημερινά φαινόμενα, την αλληλουχία των πολλαπλών δεινών τους στην καθημερινή τους ζωή. Δέχονται πως οι μάγισσες είναι επικίνδυνες και πρέπει να εξοντωθούν αλλά διατηρούν από το δαιμονολογικό μόνο ό,τι αφορά την καθημερινή τους δυστυχία. Έτσι οι χωρικοί παίρνουν μέρος στο παιχνίδι της πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας για δικούς τους λόγους, για να λύσουν με το κυνήγι τα δικά τους προβλήματα. Η λαική διάσταση της καταδίωξης των μαγισσών είναι θεμελιακό στοιχείο για την κατανόηση της βίας και της διάρκειας και της έκτασης του φαινομένου. Με την ενεργό συμμετοχή του αγροτικού κόσμου οι μάγισσες βρέθηκαν παγιδευμένες ανάμεσα σε 2 κόσμους που έβλεπαν σε αυτές το χειρότερο εχθρό τους μέσα από τις διαφορετικές αλλά όχι αντιφατικές εμμονές τους.
Ας δούμε τώρα ποιες κατηγορίες βάραιναν τις μάγισσες και πώς μεθοδεύτηκε η εξόντωση τους:
Σύμφωνα με την επίσημη θεωρία της δαιμονολογίας χιλιάδες γυναίκες – οι άντρες που κατηγορούνταν για μαγεία ήταν θύματα γυναικών- γριές και νέες έχουν κάνει μυστική συμφωνία με το διάβολο. Ο Πρίγκιπας του Σκότους που παρουσιάζεται σαν μεγάλη πνευματική δύναμη ελέω θεού έχει στόχο να επανακτήσει τη χαμένη αυτοκρατορία του. Οι μάγισσες είναι η μυστική στρατιά του. Κάθε νύχτα αυτές οι γυναίκες με τη βοήθεια μαγικών αλοιφών γλιστρούν από καμινάδες και κλειδαρότρυπες και πετούν, καβάλα σε σκουπόξυλα στους μακρινούς τόπους των διαβολικών συναντήσεων για το «σαμπά» των μαγισσών. Εκεί κάθε μια συναντά γνωστούς και γείτονες που ποτέ πριν δεν είχε υποψιαστεί για μαγεία. Μαζί τους βρίσκονται στρατιές δαιμόνων, οι εραστές τους, με τους οποίους δένονται στην κολασμένη συνθήκη. Και πάνω από όλους, ο θεός της λατρείας τους, ο διάβολος, που όλοι αναγνωρίζουν και προσκυνούν σαν αφέντη. Την αποτρόπαιη τελετουργία ακολουθούν μακάβριοι χοροί και σεξουαλικά όργια ώσπου τα πρώτα σημάδια της αυγής τους τρέπουν όλους σε άτακτη φυγή.
Στο διάστημα ανάμεσα στις συναντήσεις οι μάγισσες καταγίνονται με τα καταστροφικά έργα τους. Αυτά στοχεύουν κυρίως στο να διαταράξουν την ευλογημένη από την εκκλησία αρμονία στο γάμο. Με 7 τρόπους σύμφωνα με τους θεωρητικούς της δαιμονολογίας παρεμβαίνουν οι μάγισσες στη νόμιμη σεξουαλική πράξη και στον καρπό της:
- παρασύροντας τους άντρες σε άλογο πάθος, τρελό έρωτα ή παράλογο μίσος
- επηρεάζοντας τη γενετήσια ικανότητα τους
- εξαφανίζοντας με μαγικά τη φύση τους
- μεταμορφώνοντας τους άντρες σε ζώα
- καταστρέφοντας τη γονιμότητα των γυναικών
- προκαλώντας αποβολές στις έγκυες γυναίκες
- προσφέροντας σαν μαίες τα νεογέννητα παιδιά στο διάβολο.
Άλλα έργα των μαγισσών ήταν οι ξαφνικές καταιγίδες που κατέστρεφαν τις σοδειές, ο θάνατος των ζώων κ.λ.π.
Σύμφωνα με το δόγμα αυτή η στρατιά πιστών σε μια δαιμονική θρησκεία που είναι ο αντίποδας του χριστιανισμού και που επιδιώκει την καταστροφή του πρέπει να εξολοθρευτεί με κάθε θυσία. Το κακό διαταράσσει το σύμπαν και όσοι δεν πιστεύουν σε αυτό και στην ανάγκη αντιμετώπισης του, γίνονται αιτία για την εξάπλωση του. Η άρνηση συμμετοχής στην απομάκρυνση του κινδύνου αποτελεί αποδεικτικό στοιχείο ενοχής για ανοχή στην ιεροσυλία.
Το θεωρητικό δόγμα που στήριξε το κυνήγι των μαγισσών βασίζεται στην αναζωπύρωση ασυστηματοποίητων δοξασιών αιώνων. Η συγκέντρωση τους από τους μορφωμένους ανθρώπους σε ένα παράξενο αλλά συνεκτικό διανοητικό σύστημα, έδωσε σε αυτές τις δοξασίες, σε συγκεκριμένη ιστορικά καθορισμένη στιγμή, μια κεντρικά κατευθυνόμενη επίσημα ευλογημένη καταδιωκτική δύναμη. Στο όνομα του αγώνα για την επικράτηση της, η εκκλησία επιστρατεύει τα συστατικά στοιχεία του ίδιου του παγανισμού που αντιμάχεται διαρθρωμένα σε μια επεξεργασμένη θεωρία.
Οι λεπτομέρειες της θεωρίας για το βασίλειο του σατανά με την ιεραρχία δαιμόνων και μαγισσών στηρίζονταν στις ομολογίες των ενόχων. Δεν είναι ίσως άσκοπο εδώ να θυμηθούμε πως οι 2 αιώνες κυνηγιού των μαγισσών συμπίπτουν με την αλλαγή του δικαστικού – ποινικού συστήματος στην Ευρώπη, δηλαδή με τη θεσμοποίηση των δικαστικών βασανιστηρίων.
Ο τοπικός δικαστικός μηχανισμός έμπαινε σε λειτουργία με τις πρώτες ενδείξεις. Άλλωστε σε έναν κοινωνικό χώρο όπως το χωριό, εύκολα οι υποψίες συγκεντρώνονται σε κάποιο πρόσωπο, κυρίως αν αυτό παρουσιάζει ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το κάνουν κοινωνικά απροσάρμοστο ή απλά παράξενο, ιδιόρρυθμο. Μια γριά γυναίκα, μόνη, φτωχή χωρίς συγγενείς, σε μια κοινωνία βαθιά πατριαρχική, που δεν αναγνωρίζει καμία οντολογική υπόσταση στις γυναίκες αλλά αντίθετα, σύμφωνα με το επίσημο δόγμα τις θεωρεί εξ ορισμού διεφθαρμένες και εύκολη λεία του σατανά, μια τέτοια γυναίκα λοιπόν παρουσιάζει όλα τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της μάγισσας και μπορεί να γίνει το πρώτο εξιλαστήριο θύμα. Η ύποπτη συλλαμβάνεται και η ανάκριση αρχίζει. Μάρτυρες οι συγχωριανοί της, κυρίως οι γείτονες και μάλιστα οι ευκατάστατοι, που τη θεωρούν υπεύθυνη για τις συμφορές που τυχόν τους βρήκαν. Οι δικαστές από τη μεριά τους, που μάχονται τη σατανική σέχτα, ψάχνουν για 3 πράγματα:
1) Το σημάδι του διαβόλου στο σώμα του νέου οπαδού που μαρτυρά την ύπαρξη τη ιερόσυλης συμφωνίας μαζί του. Για να βρεθεί το σημάδι η ύποπτη υπόκειται στη δοκιμασία της βελόνας. Ο δημόσιος δοκιμαστής ψάχνει στο γυμνό και ξυρισμένο σώμα της το ή τα σημεία που η είσοδος της βελόνας του δε θα προκαλέσει ούτε πόνο ούτε αιμορραγία. Ο εντοπισμός ενός τέτοιου σημείου σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος ακόμη και μετά από επανειλημμένες δοκιμασίες αποτελεί αδιάσειστο στοιχείο ενοχής για μαγεία. Άλλες γνωστές δοκιμασίες όπως του νερού – αν το δεμένο θύμα επιπλεύσει είναι ένοχο, αν όχι αθώο- ή της φωτιάς – αν καεί η ύποπτη είναι αθώα, αν όχι ένοχη- δε θεωρούνται αποτελεσματικές και η εκκλησία αποφεύγει τη χρησιμοποίηση τους.
2) Την ομολογία της ύποπτης για συμμετοχή στο σαμπά – τη συνάντηση των μαγισσών- και την περιγραφή των καθημερινών σχέσεων της με το δαίμονα που την προστατεύει και την καθοδηγεί, τον εραστή της. Επίσης τα ονόματα των γνωστών της που συνάντησε στις μαγικές συναντήσεις.
3) Τη διήγηση των πράξεων μαγείας, τις μαγγανείες, τις βασκανίες κι όλες τις συμφορές για τις οποίες είναι υπεύθυνη.
Για να πετύχει τους 2 τελευταίους στόχους του ο δικαστής επιστρατεύει τα σωματικά βασανιστήρια. Οι ομολογίες είναι απαραίτητες για τη στήριξη κατηγορίας και την καταδίκη. Αν δεν ομολογήσει, η ύποπτη δεν αθωώνεται, αλλά και δεν εκτελείται. Εξορίζεται σε άλλους τόπους με το βάρος της κατηγορίας στους ώμους.
Ο δικαστής οφείλει να χρησιμοποιήσει όλα τα επιτρεπτά μέσα για να αποσπάσει την ομολογία που είναι ο βασικός στόχος της δίκης. Κι αυτό γιατί την ομολογία την ακολουθεί η πυρά, δηλαδή ο εξαγνισμός. Το Malleus Maleficarum δίνει λεπτομερειακές οδηγίες για τα τεχνάσματα που πρέπει να δοκιμάσει ο δικαστής ώστε να αποσπάσει την ομολογία.
Η αγράμματη και πανικόβλητη «μάγισσα» γίνεται εύκολη λεία στα χέρια του επιδέξιου, καλλιεργημένου δικαστή: οι γλωσσικές παγίδες, η πραότητα, η απειλή, η σαγήνη και τα βασανιστήρια αποτελούν τα όπλα του. Η υπεροχή του είναι σίγουρη. Τις περισσότερες φορές ο πόνος αναγκάζει τα θύματα να δεχτούν οποιαδήποτε κατηγορία. Συχνά όμως οι κατηγορίες αποσπώνται από πριν. Είτε πιστεύοντας πως έτσι θα γλυτώσουν τις δοκιμασίες και ίσως τη πυρά, είτε μέσα από πολυδαίδαλες ψυχοπαθολογικές διαδικασίες, οι ύποπτες επινοούν όλες τις λεπτομέρειες της μαγικής τους δραστηριότητας. Η υστερία, οι ταυτίσεις μέσα από την ανάγκη κάποιας ψυχο-κοινωνικής οντότητας , ακόμα και η θρησκευτική κατάληψη βρίσκονται στη βάση των ομολογιών αλλά και των κατηγοριών.
Η γυναίκα θεωρείται εξ’ ορισμού διεφθαρμένη και λεία του σατανά και οι σχέσεις της με την εκκλησία θεωρούνται ασταθείς. Είναι επικίνδυνη γιατί προκαλεί τον απαγορευμένο πόθο. Η μάγισσα συμπυκνώνει όλα τα χαρακτηριστικά που, εν δυνάμει, υπάρχουν σε κάθε γυναίκα. Είναι ο απαραίτητος διαμεσολαβητής για τη δράση του διαβόλου. Ο μισογυνισμός της εκκλησίας σχετίζεται άμεσα με το φύλο των θυμάτων του κυνηγιού. Αλλά υπάρχουν και άλλα δεδομένα. Η μαγεία σχετίζεται στενά με απωθημένα πολιτιστικά σχήματα. Ο μάγος και η μάγισσα υπήρξαν πάντοτε αγροτικά πρόσωπα, ξένα προς μια κουλτούρα της πόλης. Και η γυναίκα συγκεντρώνει συχνά την προσοχή της κοινωνικής ομάδας για πολλούς λόγους: Γιατί συχνά βρίσκεται στο περιθώριο λόγω του φύλου, της ηλικίας, των ασχολιών της, γιατί διατηρεί τις παλιές παραδόσεις, γιατί αντιστέκεται συχνά στις καινούριες σεξουαλικές επιβολές, στις νέες κοινωνικές αξίες.
H μάγισσα βρίσκεται παγιδευμένη στην τελευταία μεγάλη σύγκρουση δύο κόσμων, δύο πολιτισμών: του παγανισμού και του χριστιανισμού. Οι γυναίκες, συλλογικοί φορείς παραδοσιακών αξιών, τελευταία στηρίγματα του παγανισμού στην ύπαιθρο, εκφραστές μιας πανάρχαιης λαϊκής κουλτούρας, συντρίβονται χωρίς δυνατότητα αντίστασης ή διαφυγής, χωρίς να συνειδητοποιούν ποτέ τη σύγκρουση στην οποία βρίσκονται εμπλεγμένες.
η μαγεία σήμερα
Αν και διανύουμε τον αιώνα της επιστημονικής προόδου και του ορθολογισμού, δε γίνεται να μην προσέξει κανείς/καμιά τη γοητεία που ασκεί ακόμη η μαγεία στον άνθρωπο και την ευκολία με την οποία πιθανότατα να πιστεύει και να επηρεάζεται από αυτή. Η ενότητα αυτή αποτελεί μια περιήγηση μέσα από διάφορες πηγές (άρθρα, βίντεο, τραγούδια κ.ά.), στις σύγχρονες σημασίες και σημερινές διαστάσεις των λέξεων «μαγεία», «μάγισσες» και «μάγοι».
Σήμερα, όταν αποκαλούμε κάποιον/α μάγο ή μάγισσα, συνήθως εννοούμε τα άτομα που είτε μπορούν να προβλέψουν το μέλλον, είτε μπορούν να «προκαλέσουν» κάτι αν το επιθυμήσουν ή τους ζητηθεί - με το αζημίωτο βέβαια! Για παράδειγμα μπορεί να ακούσουμε, «Μου είπε ότι θα πάθω ατύχημα και μετά από λίγο τράκαρα» ή «Του έκανε μάγια για να την ερωτευτεί και τώρα θα παντρευτούν», κ.ά. πολλά τέτοια… Επίσης, τα άτομα αυτά ή θεωρούμε ότι έχουν έμφυτες ικανότητες ενόρασης ή ότι έχουν εξασκηθεί πολύ (επίκτητη ικανότητα) στην ερμηνεία συμβόλων που ανήκουν με τη σειρά τους σε διάφορα μαντικά συστήματα, μαντικές μεθόδους ή μαντικές τέχνες. Βέβαια, μπορεί παράλληλα κάποιος/α να ανήκει και στις δύο κατηγορίες, δηλαδή και να έχει κάποιο έμφυτο χάρισμα και να χρησιμοποιεί το συμβολισμό κάποιας μαντικής μεθόδου. Οι μάγοι και μάγισσες της πρώτης κατηγορίας είναι τα γνωστά σε όλους μας διάμεσα (μέντιουμ). Οι υπόλοιποι/ες που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, μπορεί να δραστηριοποιούνται σε κάποιους από τους παρακάτω τομείς: αστρολογία, χαρτομαντεία, καφεμαντεία, χειρομαντεία, φυσιογνωμική (η ψυχή του κάθε ατόμου όπως αντικατροπτίζεται στο πρόσωπό του), γραφολογία, κατοπτρομαντεία (εδώ συνήθως ο μάγος/μάγισσα είναι και μέντιουμ). Τέλος, μία ακόμη διαδεδομένη μορφή μαγείας σήμερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η ταχυδακτυλουργία. Όμως διαφέρει από τις άλλες στο ότι συνήθως ο κόσμος (τουλάχιστον οι ενήλικες) που παρακολουθεί τα μαγικά κόλπα του ταχυδακτυλουργού-μάγου γνωρίζει πως δεν είναι αποτέλεσμα υπερφυσικών ικανοτήτων του μάγου, αλλά κάποιων τρικ, παιχνιδιών που παίζουν τα μάτια.
διάμεσο (μέντιουμ)
Είναι το πρόσωπο εκείνο που έχει την ικανότητα να παράγει παραψυχολογικά φαινόμενα (τηλεπάθεια, μεταβίβαση σκέψης, διόραση, τηλεκινησία, μετεώριση, υλοποίηση ή εκτόπλασμα, ψυχομετρία κ.λ.π.). Πρόκειται για πρόσωπο ικανό να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα των πνευμάτων και να συλλαμβάνει με υπερφυσικά μέσα υπαρκτά στοιχεία γνώσης.
Τα μέντιουμ υπάρχουν από παλαιότατους χρόνους. Στην αρχαιότητα οι θεοί και οι δαίμονες (πνεύματα) εκφράζονταν με τη μεσολάβησή τους. Οι αρχαίοι μάντεις (Κάλχας, Τειρεσίας) δεν διαφέρουν από τα σύγχρονα μέντιουμ. Μόνο που ο αρχαίος μάντης πάντα περιβάλλεται με ιερατική μεγαλοπρέπεια και πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση και με τους βασιλείς (Τειρεσίας - Κρέοντας, στην "Αντιγόνη" του Σοφοκλή), προκειμένου να επικρατήσει ο ηθικός νόμος. Στο Θιβέτ υπάρχουν πολυάριθμα μέντιουμ, που μεταφέρουν τα μηνύματα των νεκρών. Στη Δ. Ευρώπη το μέντιουμ είναι ένα πρόσωπο που συγκεντρώνεται στον εαυτό του (αυτοσυγκεντρώνεται), για να ακούσει κάποια φωνή εξωτερική και να συλλάβει πληροφορίες ανεξιχνίαστες με τα επιστημονικά μέσα.
Η σχετική διαδικασία (σπασμοί, ύπνωση, χαλάρωση, αυτοσυγκέντρωση) δεν είναι παρά ένα μέσο. Τα αποτελέσματα της συγκέντρωσης δε μένουν κρυφά, αποκαλύπτονται με ποικίλους τρόπους. Το μέντιουμ π.χ. δίνει χτυπήματα σε ένα τραπέζι· πιο συχνά γράφει καθώς το χέρι οδηγείται από κάποιο πνεύμα ή μιλά για λογαριασμό του πνεύματος. Τα χαρίσματα, οι ιδιότητες που πρέπει να έχει ένα άτομο για να γίνει μέντιουμ, δεν έχουν καθοριστεί επιστημονικά. Με το μέντιουμ σχετίζονται όσα ψυχικά φαινόμενα αναφέραμε στην αρχή και τα οποία διερευνά η παραψυχολογία. Σε μια ιδιαίτερη κατάσταση ύπνωσης το μέντιουμ έχει την ικανότητα να ενεργεί αυτόματα, καθώς γράφει ή μιλά. Τα παραψυχολογικά φαινόμενα της τηλεκινησίας (κίνηση αντικειμένων από ζωντανό πρόσωπο, χωρίς χρήση οργάνων του σώματος) και του εκτοπλάσματος (της υλοποίησης: παραγωγή υλικών όντων, χωρίς τη μεσολάβηση σωματικών οργάνων) μπορούν να παραχθούν, όταν το μέντιουμ είναι ξυπνητό. Παράδοξο και σπουδαιότερο είναι το φαινόμενο της ψυχομετρίας, δηλ. ένα υλικό αντικείμενο, π.χ. μαντίλι, δαχτυλίδι, ρολόι που ανήκει σε ένα ζωντανό πρόσωπο ή ανήκε σε πεθαμένο, αποκαλύπτει στο μέντιουμ για το πρόσωπο αυτό (τον ιδιοκτήτη δηλ. του αντικειμένου).
Τα ψυχικά φαινόμενα που προκαλούνται με το μέντιουμ, εκδηλώνονται τις περισσότερες φορές έμμεσα, δηλ. με την αυτόματη γραφή ή τις αυτόματα λεγόμενες λέξεις. Ακριβώς αυτή η κατάσταση μας πληροφορεί για πράγματα που το μέντιουμ δεν μπορεί να ξέρει, όταν βρίσκεται σε ομαλή κατάσταση (δεν είναι δηλ. υπνωτισμένο). Στην παραψυχολογία γίνεται δεκτό ότι το ασυνείδητο ή υποσυνείδητο μέρος της ψυχής είναι σημαντικότερο από εκείνο που αποτελεί το συνειδητό, το εγώ του ατόμου. Άρα η ψυχή ενός μέντιουμ έχει τη δύναμη να αποκτά γνώσεις ή να εκτελεί πράξεις με όχι ομαλό (γνωστό, συνηθισμένο) τρόπο.
χαρτομαντεία
Η αρχαία τεχνική της χαρτομαντείας συνίσταται στην ερμηνεία της φιγούρας καθενός από τα εβδομήντα τέσσερα χαρτιά της τράπουλας Ταρώ, ανάλογα με τη μέθοδο που ακολουθείται και το συνδυασμό στον οποίο συναντώνται.
Το Ταρώ φαίνεται να έχει πολύ βαθιές ρίζες. Οι διάφορες υποθέσεις που έχουν γίνει στο παρελθόν συγκλίνουν στη μεγάλη σχέση των είκοσι δύο «Μεγάλων Κλειδιών» του Ταρώ με τα γράμματα του ισραηλιτικού αλφάβητου. Εκτός από τα Μεγάλα Κλειδιά υπάρχουν και τα πενήντα έξι «Μικρά Κλειδιά», τα πενήντα δύο των οποίων αντιστοιχούν στις πενήντα δύο εβδομάδες του έτους. Παρ' όλες τις εκδοχές που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για τη σημασία των συμβολισμών της τράπουλας Ταρώ (με επικρατέστερη αυτή των Καβαλιστών), καμία δεν έχει γίνει καθολικά αποδεκτή, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για έναν απόλυτο ερμηνευτικό οδηγό.
Το “Ταρό” ή “Ταρώ” (γαλλ. tarot) ή “Ταρόκ” (γερμ. Tarock) ή “Ταρόκκο” (tarocco) είναι μία δέσμη από συνολικώς 78 παιγνιόχαρτα (ή καθένα από αυτά τα παιγνιόχαρτα, ιδίως δε τα 22 κυριότερα απ’ αυτά), εκ των οποίων τα 22 κυριότερα, που αποτελούν τη μία απ’ τις πέντε σειρές στις οποίες χωρίζεται το σύνολο (οι υπόλοιπες τέσσερις μοιάζουν πολύ μεταξύ τους ενώ διαφέρουν από την πέμπτη), φέρουν επάνω αλληγορικές παραστάσεις και με τα οποία παιγνιόχαρτα μπορεί κάποιος, σύμφωνα με τους αποκρυφιστές, να μαντέψει το μέλλον. Επίσης η ίδια δέσμη χρησιμοποιείται και για χαρτοπαίγνιο, ειδικότερα δε για ένα είδος παλιού ιταλικού παιχνιδιού με το ίδιο όνομα. Πάντως συνήθως από τους παραπάνω συνώνυμους όρους, ο μεν “Ταρώ” (ή “Ταρό”) χρησιμοποιείται προκειμένου για την μαντική τράπουλα των αποκρυφιστών, ο δε “Ταρόκκο” (ή “Ταρόκ”) για την τράπουλα του ομώνυμου ιταλικού παιχνιδιού.
Όπως και στην χαρτομαντεία με τη χρήση της κοινής τράπουλας, σε κάθε φύλλο της τράπουλας Ταρώ αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία, ενώ η ερμηνεία σχετίζεται και με τον τρόπο και τη σειρά που ανοίγονται τα χαρτιά. Ο Τρελός, για παράδειγμα, μπορεί μεν να συμβολίζει την παραφροσύνη, αν όμως το φύλλο αυτό πέσει ή τοποθετηθεί ανάποδα το νόημα αντιστρέφεται.
Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η αναφορά και η χρησιμοποίηση του Ταρώ στο έργο “Η έρημη χώρα” (The Waste Land, 1922) του Τ.Σ. Έλλιοτ. Ο διάσημος αυτός ποιητής δίνει στα σύμβολα του Ταρώ όχι αποκρυφιστικά, αλλά διανοητικά νοήματα.
καφεμαντεία
Ανάμεσα στις διάφορες τεχνικές που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος εδώ και πολλούς αιώνες, για να ενημερωθεί για τα μελλοντικά γεγονότα, είναι το διάβασμα από τα σχήματα που αφήνει το κατακάθι του καφέ.
Σήμερα, η καφεμαντεία είναι περισσότερο γνωστή σε τόπους που προτιμούν το ρόφημα του καφέ, κυρίως στην Ελλάδα ή στην Μέση Ανατολή. Συχνά, υπάρχουν οικογένειες που μεταδίδουν από γενιά σε γενιά τη γνώση αυτού του τύπου μαντικής, θεωρώντας πως κάποια μέλη, ιδιαίτερα γυναίκες, έχουν ένα χάρισμα που κληρονομείται. Το σίγουρο είναι πως με χάρισμα ή όχι, υπάρχει μία προδιάθεση στο να αναπτυχθεί η διαίσθηση, όπως σε κάθε μαντική τέχνη κι αυτή καθοδηγείται από τα σύμβολα. Πίστη, ηρεμία και θετική σκέψη, έλλειψη ιδιοτέλειας ή εκμετάλλευσης, είναι βασικοί παράγοντες για να έχουμε καλά αποτελέσματα.
Ο καφές πρέπει να είναι ελληνικός (ή Τούρκικος κατά προτίμηση). Το φλιτζάνι πρέπει να έχει λευκό χρώμα εσωτερικά, να είναι κλασσικού σχήματος, με φαρδύ χείλος και στενότερο πάτο, για να αφήνει κατακάθι.
Πίνουμε τον καφέ μας ή αν δεν θέλουμε να τον πιούμε πίνουμε 3 γουλιές μόνο. Ανακινούμε το φλυτζάνι με φορά τους δείκτες του ρολογιού ώστε να φύγει το κατακάθι από κάτω και να αφήσει τα γνωστά σχήματα στα τοιχώματα του φλιτζανιού μας, χύνουμε το υπόλοιπο κατακάθι και μετά, το αφήνουμε ανάποδα στο πιατάκι να στραγγίξει για δύο λεπτά, και συγκεντρωνόμαστε στην ερώτηση του ενδιαφερομένου.
Halloween, ένα έθιμο στενά συνδεδεμένο με τη μαγεία
To Χάλοουϊν (Halloween) είναι γιορτή του δυτικού κόσμου που γιορτάζεται την νύχτα της 31ης Οκτωβρίου, κατά την οποία τα μικρά παιδιά μεταμφιέζονται, κατά κανόνα σε κάτι "τρομαχτικό" και επισκέπτονται σπίτια μαζεύοντας γλυκά, το γνωστό "trick or treat". Η γιορτή αυτή μπορεί να ταυτιστεί με τις Απόκριες, όμως διαφοροποιείται κατά πολύ από αυτές μιας και το Halloween έχει περισσότερο "μυστικιστική" χροιά.
Η ρίζα της λέξης αυτής προέρχεται από το All-hallow-even και δηλώνει την παραμονή (eve) της γιορτής των Αγίων Πάντων (All Hallows Day - All Saints Day). Το Halloween συνδέεται με την υπερφυσική δραστηριότητα. Πολλές πολιτιστικές παραδόσεις θεωρούν την ημέρα αυτή ως μία από τις ελάχιστες μέρες που μπορεί να επιτευχθεί επαφή με τον κόσμο των πνευμάτων καθώς και ότι είναι η μέρα που η μαγεία, και γενικότερα οποιαδήποτε δραστηριότητα που έχει να κάνει με το υπερφυσικό, είναι στο ζενίθ.
Σήμα κατατεθέν της γιορτής αυτής είναι τα φαναράκια (jack o' lanterns) φτιαγμένα από πραγματικές κολοκύθες πάνω στις οποίες υπάρχουν χαραγμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, άλλοτε πιο χιουμοριστικά και άλλοτε πιο τρομαχτικά.
Το έθιμο της κολοκύθας έχει ρίζες σε παλιούς Ιρλανδικούς μύθους σύμφωνα με τους οποίους ένας τεμπέλης αλλά πανέξυπνος αγρότης (Τζακ) που κατάφερε να ξεγελάσει και να παγιδεύσει τον Διάβολο με έναν σταυρό. Ο Τζακ αρνήθηκε να απελευθερώσει τον Διάβολο μέχρι να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία. Ο Τζακ δέχτηκε να τον απελευθερώσει με την προϋπόθεση ότι όταν πεθάνει, ο Διάβολος να μην τον αφήσει να μπει στην Κόλαση. Πεθαίνοντας λοιπόν ο Τζακ, η συμφωνία τηρήθηκε και έτσι δεν μπορούσε να πάει στην κόλαση. Από τότε, ο Τζακ φτιάχνει αυτά τα φανάρια από κολοκύθα, βάζει ένα κερί μέσα τους και περιπλανιέται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης για να βρει ένα μέρος να αναπαυθεί.
Υπάρχουν πολλές εκδοχές της Ιστορίας του Halloween.
Μια όμορφη ιστορία είναι η εξής: Όταν ακόμα υπήρχαν μάγισσες και ξωτικά, στα απομακρυσμένα χωριά οι άνθρωποι φοβόντουσαν μια συγκεκριμένη μέρα του χρόνου. Αυτή η μέρα ήταν η 31η Οκτωβρίου. Οι μάγισσες πήγαιναν στα σπίτια το βράδυ και άρπαζαν παιδιά με σκοπό να τα φάνε. (Όπως είχαν γράψει και στο παραμύθι τους "Χάνσελ και Γκρέτελ" οι πολυαγαπημένοι Αδερφοί Grimm, έχοντας ακούσει το θρύλο αυτό κάνοντας μία αναφορά στην γυναίκα με την καλύβα από γλυκά). Μία φορά όμως, εκείνη την ημέρα, μία μητέρα άκουσε τις μάγισσες να μπαίνουν στο σπίτι της. Τρόμαξε τόσο πολύ όταν τις είδε και χωρίς να ξέρει τι να κάνει για να σώσει τα παιδιά της, προσέφερε στις μάγισσες γλυκά ενώ τις εκλιπαρούσε να αφήσουν τα παιδιά της. Τους έδωσε διάφορα πεντανόστιμα κεράσματα τα οποία άρεσαν τόσο πολύ στις μάγισσες που αντί να τρώνε τα παιδιά, τρώγανε τα γλυκά. Έτσι, γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και δεν έπαιρναν πια τα παιδιά αλλά ζητούσαν γλυκά. Κάθε χρόνο λοιπόν, τα παιδιά θυμόντουσαν αυτή την παράδοση και ντύνονταν αρχικά μάγοι και μάγισσες (αργότερα διάφορα μυθικά πλάσματα κλπ) και γυρνούσαν στα σπίτια ζητώντας γλυκίσματα για να τιμούν εκείνη τη μέρα που σταμάτησε αυτή η "περιοδεία" των μαγισσών.
Η παράδοση αυτή έχει κρατήσει μέχρι και σήμερα και τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους ντυμένα φαντάσματα, νεράιδες, μπαλαρίνες, πειρατές, μούμιες κλπ και επισκέπτονται, το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ, τα σπίτια λέγοντας τη συνηθισμένη φράση (Trick or treat!). Οι οικογένειες σκαλίζουν μάτια και στόμα σε κολοκύθες σχηματίζοντας έτσι διάφορα πρόσωπα και το βράδυ κάθονται όλοι μαζί και παρακολουθούν ταινίες τρόμου τρώγοντας τα γλυκά που έχουν μαζέψει.
Όλοι την ξέρουν αυτή τη νύχτα. Είναι η νύχτα που τα παιδιά μπορούν να γυρίζουν στους δρόμους μέχρι αργά, χωρίς να φωνάζει ο μπαμπάς. Αυτό που οι περισότεροι δεν γνωρίζουν , είναι πως η γιορτή αυτή ήταν - και παραμένει - μία εποχιακή θρησκευτική εκδήλωση των πιστών της Γουίκα, της θρησκείας που παλαιότερα ονομαζόταν "Μαγεία".
Όπως κάθε γιορτή έτσι και αυτή είναι γεμάτη σύμβολα και η μελέτη της αποκαλύπτει πολλά για τον πολιτισμό μας.
Είναι μία μαγική βραδιά, τα ζαχαρωμένα μήλα λάμπουν στο φως μιας κολοκύθας με οδοντωτό χαμόγελο, τα παιδιά μεταμφιεσμένα σε αλήτες με μαυρισμένα μάτια, μούμιες, ροκάδες ή αθλητές, πηγαίνουν από το ένα σπίτι στο άλλο απειλώντας πως θα μαγέψουν εκείνον που θα ανοίξει την πόρτα αν δεν τους χαρίσει δώρα. Ανάμεσά τους δεν θα μπορούσε να λείψει ένα πρόσωπο γιατί αυτό είναι που γιορτάζει: η Μάγισσα. Με το μυτερό καπέλο της, την κρεατοελιά στην μύτη, το μαύρο πανωφόρι και τη σκούπα στο χέρι, είναι η ουσία της βραδιάς!
Η Γουίκα (Wicca), κατά την σύγχρονη ονομασία της, είναι η προχριστιανική θρησκεία της Δυτικής Ευρώπης, που επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Η Παγανιστική αυτή θρησκεία έχει τις καταβολές της στις αρχαιότερες ρίζες της λευκής φυλής και στο πρώτο θρησκευτικό της σύστημα - τον Σαμανισμό. Στηρίζεται στους κύκλους των εποχών και τη σχέση τους με τον αιώνιο κύκλο της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης.
Το Χαλλογουήν ήταν και είναι η μεγαλύτερη γιορτή αυτής της αρχαίας θρησκείας. Η Μάγισσα του Χαλογουήν, παρά την διάβρωση που δέχτηκε η γιορτή στο πέρασμα του χρόνου, κρατά και σήμερα τους συμβολισμούς της: αντιπροσωπεύει τη Γριά, το τελευταίο πρόσωπο της Τριπλής Θεάς, στην οποία πιστεύουν οι Γουικανοί (τα άλλα δύο είναι η Κόρη και η μητέρα). Όπως και η ομώνυμη τρίτη φάση της Σελήνης, είναι και αυτή σύμβολο του γήρατος και της Σοφίας που το συνοδεύει.
μια σύντομη περιήγηση στο χώρο του βιβλίου
Ο Χάρι Πότερ και η φιλοσοφική λίθος
Ο Χάρι Πότερ είναι ένα αξιαγάπητο μικρό αγόρι, του οποίου η μοίρα επιφυλάσσει μια ζωή διαφορετική από των άλλων παιδιών της ηλικίας του. Χάνει τους γονείς του και αναγκάζεται να μείνει με το θείο, τη θεία του και τον κακομαθημένο ξάδελφό του. Καθώς τα χρόνια περνούν και ο Χάρι συνεχίζει να υποφέρει κοντά στους συγγενείς του, λαμβάνει μια επιστολή, με την οποία τον καλούν να παρουσιαστεί στη Σχολή Χόγκουαρτς, μια σχολή αλλιώτικη από τις άλλες, σ έναν κόσμο αλλιώτικο. Έτσι, αρχίζουν οι περιπέτειες του μικρού Χάρι. Μαζί του, παρακολουθούμε κι εμείς μαθήματα ασυνήθιστα, διασκεδαστικά παιχνίδια, πολύτιμες σχέσεις φιλίας και αλληλοϋποστήριξης, καθώς ο Χάρι προσπαθεί να προστατέψει τον κόσμο από τον κίνδυνο που τον απειλεί. Η Αγγλίδα συγγραφέας μάς χαρίζει ένα ευφάνταστο, ξεκαρδιστικό, απολαυστικό, αστείο, πρωτότυπο βιβλίο για όλες τις ηλικίες. Μεγάλοι και μικροί θα μαγευτούν από τις περιπέτειες του Χάρι Πότερ. Οι διάλογοι είναι έξυπνοι και διασκεδαστικοί, οι ήρωες κατεργάρηδες αλλά αξιαγάπητοι. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό βιβλίο που θα λατρέψουν όλοι οι αναγνώστες. Τα υπόλοιπα έξι βιβλία της σειράς είναι:
Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά
Ο Χάρι Πότερ και ο αιχμάλωτος του Αζκαμπάν
Ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς
Ο Χάρι Πότερ και το τάγμα του φοίνικα
Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος πρίγκιψ
Ο Χάρι Πότερ και οι κλήροι του θανάτου
Οι μάγισσες της Σμύρνης
Σμύρνη στα 1887. Η Κατίνα είναι μια έξυπνη κι αδίστακτη Σμυρνιά. Στους φτωχομαχαλάδες όπου ζει γνωρίζει την Αττάρτη, μια Τούρκα, που τη μυεί στη μαγεία. Κανένα εμπόδιο δε σταματά πλέον μια μάγισσα, κι η Κατίνα βάζει μπρος να ανέβει ψηλά. Ερωτικά φίλτρα, μπουγιούμ, λιώματα και μαγικά αποδεικνύονται αλάνθαστα. Καταφέρνει να πάρει τέσσερις άντρες, τον ένα καλύτερο από τον άλλον, τον έναν πλουσιότερο από τον άλλον. Ανεβαίνοντας όλο και πιο ψηλά στο ράγκο (κοινωνική τάξη), η Κατίνα ανακατεύεται στις δουλειές τους και κουμαντάρει άξια τα εμπόρια, τις μπάνκες, τα καπνά, φτάνοντας μια μέρα να διαφεντέψει και την ίδια τη Σμύρνη. Οι γραφές της, τα ξόρκια και τα μαγικά βρέθηκαν σ' ένα σκονισμένο μπαουλάκι, εκατό χρόνια μετά, στο σπίτι της Αίγινας. To βιβλίο έχει πουλήσει ήδη πάνω από 90.000 αντίτυπα.
Βιβλίο μαγείας 1 - από τις μάγισσες της Σμύρνης
Tο βιβλίο αυτό φέρνει στο φως τα σμυρναίικα μάγια, τα φίλτρα και τα ξόρκια, έναν κόσμο απόκρυφο, που είχε μείνει ερμητικά κλειστός για αιώνες. Τον κόσμο αυτό τον γνώριζαν καλά εκείνες, οι Μάγισσες της Σμύρνης, αλλά ποτέ δεν τον φανέρωναν. Με απόλυτη μυστικότητα, τα μαγικά, τα λόγια, τα υλικά περνούσαν από στόμα σε στόμα, από μάνα σε κόρη, από μάγισσα σε μάγισσα. Κάθε μία συσσώρευε τις δικές της εμπειρίες και τη δική της ιδιαίτερη γνώση πάνω σε ό,τι κληρονομούσε: μάγια, ξόρκια, σκόνες, πιόματα, δεσίματα και αμποδέματα για κάθε ανθρώπινη επιθυμία, για κάθε ανθρώπινο πόνο, για κάθε ανεκπλήρωτη ελπίδα.
Οι μάγισσες
Σήμερα οι μάγισσες δε μοιάζουν καθόλου με μάγισσες! Δε φοράνε μακριούς μανδύες και ψηλά καπέλα, ούτε πετάνε καβάλα στα σκουπόξυλα. Κρύβουν τον παλιοχαρακτήρα τους και τις μηχανορραφίες τους πίσω από το ευχάριστο πρόσωπο μιας συνηθισμένης γυναίκας και κυκλοφορούνε άνετα ανάμεσά μας. Μπρρρρ! Αστείο, υπέροχο, απολαυστικά αηδιαστικό, περιπετειώδες, με ρυθμούς έντονους, να ένα βιβλίο που όλα τα παιδιά θα αγαπήσουν.
Μάγοι και μάγισσες
Τα κυνήγια μάγων και μαγισσών στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική, συμπεριλαμβανομένων και των δικών του Salem, είναι ένα από τα πλέον διαβόητα και αντιφατικά επεισόδια της ιστορίας της Δύσης. Νεότερες εκτιμήσεις υπολογίζουν το φόρο αίματος από τα ευρωπαϊκά κυνήγια μάγων και μαγισσών από 60.000 έως 100.000 άτομα, αν και ορισμένοι συγγραφείς δίνουν πολύ μεγαλύτερους αριθμούς, αναφερόμενοι σε εκατομμύρια. Μέχρι σήμερα, οι μελέτες που ασχολήθηκαν με το θέμα της μαγείας και των δικών των μάγων/μαγισσών μας είχαν δώσει περιορισμένου εύρους αφηγήσεις σε συγκεκριμένο χρονικό ή γεωγραφικό πλαίσιο. Το παρόν βιβλίο, αντίθετα, διατρέχει όλη την περίοδο από την εμφάνιση μέχρι την εξάλειψη του φαινομένου, σε όλη τη γεωγραφική του έκταση, τόσο στον καθολικό όσο και στον προτεσταντικό κόσμο. Πρόκειται για μία σημαντική επιστημονική μελέτη, -που συνιστά μείζονα συμβολή στη σχετική βιβλιογραφία- η οποία υποστηρίζεται από ένα ευρύτατο πρωτογενές και δευτερογενές υλικό. Το ύφος του συγγραφέα, ζωντανό και ελκυστικό, καθιστά το βιβλίο ευανάγνωστο και χρήσιμο, όχι μόνο για τους επαΐοντες αλλά και για το μέσο αναγνώστη.
Σαντιγί για μάγισσες
Ποια είναι άραγε η πιο κακιά μάγισσα του κόσμου; Χμ... δεν ξέρουμε. Όμως αρκετά κακιά, ή έστω κάπως κακιά, κάτι τέλος πάντων, είναι η Μάγισσα Ιουστίνη, που ζει σ ένα απόμερο δάσος, με τις δυο νυχτερίδες που ποτέ δε συμφωνούν μεταξύ τους, και το μαύρο γάτο της, που ποτέ δε συμφωνεί με την εμφάνισή του. Δεν πρέπει, λοιπόν, να κάνει κάτι για να ανεβεί στην ιεραρχία των μάγων και των μαγισσών; Βεβαίως και πρέπει! Όμως, που να ξερε ότι οι δοκιμασίες που έπρεπε να περάσει για να πετύχει το σκοπό της δεν είναι άλλο από μια σειρά καλών πράξεων! Θα το ανεχθεί αυτό; Θα μπορέσει να γίνει άλλος άνθρωπος, ή, μάλλον, άλλη μάγισσα; Οι απαντήσεις, στο βιβλίο.
Η εβδομάδα με τις μάγισσες
Στον κόσμο αυτού του βιβλίου η μαγεία απαγορεύεται αυστηρά, όμως παρά τις απαγορεύσεις υπάρχει παντού και είναι κολλητική όσο και η ιλαρά. Έτσι, όταν ο καθηγητής, κύριος Κρόσλι, βρίσκει ένα σημείωμα, γραμμένο με ένα απλό και συνηθισμένο μπλε στυλό, ανάμεσα σε δύο βιβλία ασκήσεων γεωγραφίας, αναστατώνεται και φωνάζει: "Κάποια σε αυτή την τάξη είναι μάγισσα!" Το σημείωμα εκείνο θα μπορούσε να το είχε γράψει οποιοσδήποτε, αφού το Λάργουντ Χάουζ ήταν σχολείο για ορφανά, που είχαν μάγισσες μητέρες. Αλλά το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε ο κ. Κρόσλι ήταν να τους επισκεφτεί ο αστυνομικός διευθυντής της περιοχής ή ο ιεροεξεταστής. Μόνο ο Κρεστομάνσι θα μπορούσε να σταματήσει τη θύελλα, που θα ξεσπούσε σε λίγο...
Η μαγεία και η τέχνη
Συνεχίζουμε την περιήγησή μας με πίνακες του Francisco de Goya, του γνωστού Ισπανού ζωγράφου, που σχεδίασε την συλλογή "Los Caprichos" (1797), που είναι σατιρικά σχέδια στα οποία εμφανίζονται τέρατα, μάγισσες και εφιαλτικές μορφές. Τα Caprichos σατιρίζουν την ανθρώπινη φύση και έχουν ένα μαγικό-μυστικιστικό χαρακτήρα. Σίγουρα η Ισπανία του 18ου αιώνα ήταν ένας ιδανικός τόπος για να ζωγραφίσει κανείς μάγισσες και τρομακτικά πλάσματα! Η κυκλοφορία τους, όμως, απαγορεύτηκε από την αστυνομία και την εκκλησία (που άλλωστε δεν είχαν και μεγάλη διαφορά).
Goya, Los caprichos, plate 58, Trágala perro (Swallow It, Dog),
original etching, burnished aquatint, and drypoint, 1796-97.
Second edition, 1856, 19 x 13 cm.
Ένα από τα caprichos του Goya.
"Aquellare", ένας όμιλος από μάγισσες ακούει προσεκτικά έναν τράγο μεταμφιεσμένο σε καλόγερο.
Μια κραυγή για τις διώξεις που είχε υποστεί ο Goya αλλά και για την επικρατούσα κατάσταση στην Ισπανία.
Η μαγεία στον κινηματογράφο
Τελειώνουμε την περιήγηση αυτή με μια σύντομη αναφορά σε ταινίες σχετικές με τη μαγεία
Η Παναγία των Παρισίων
Η Ιωάννα της Λωραίνης
Η κυρά μας η μαμή
Μια Ελληνίδα στο χαρέμι
Οι μάγισσες του Σάλεμ
Τα μαγικά φίλτρα
Οι μάγισσες του Ίστγουικ
Χάρι Πότερ (οι ταινίες)
Η Μάγισσα (Bewitched)
Το χάρισμα
Σειρά ντοκιμαντέρ "Ταμπού, μια τολμηρή περιπλάνηση στο βασίλειο του απαγορευμένου", National Geographic ( Σεξουαλικότητα-Θεραπευτές-Βουντού-Ναρκωτικά-Γάμος-Μαγεία-Αιματηρά σπορ-Τελετές μετάβασης )
Ξένες Σειρές "Bewitched" (στην Ελλάδα προβλήθηκε με τον τίτλο "Η Τζίνι και το Τζίνι") και "Οι μάγισσες" (Charmed)
Ελληνική σειρά, "Οι μάγισσες της Σμύρνης"
οι πληροφορίες και οι εικόνες συγκεντρώθηκαν από
την Αγγελίτσα Κατερίνα, τη Βίττη Ευτυχία και την Παναγιώτου Άννα
