Κάθε χρόνο το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου, παράξενα και «τρομακτικά» πράγματα συμβαίνουν στη Βόρειο Αμερική. Φωτισμένες κολοκύθες, ανθρώπινοι σκελετοί, χαρούμενα φαντάσματα, μάγισσες καβάλα σε σκούπες κάνουν την εμφάνισή τους στους δρόμους των αμερικανικών πόλεων. Παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και οι νοικοκύρηδες τους προσφέρουν κέικ η ζαχαρωτά για την ανάπαυση των ψυχών.
Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς γιορτάζουν το Χάλοουιν (Halloween), μια γιορτή με μαζική συμμετοχή που θυμίζει καρναβάλι και κάλαντα μαζί, όπου ο φόβος δύσκολα ξεχωρίζει από το γέλιο και ο τρόμος από το ξεφάντωμα. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ, 36,1 εκατομμύρια παιδιά συμμετείχαν στο Halloween την περασμένη χρονιά και επισκέφθηκαν 108 εκατομμύρια σπίτια.
Το Χάλοουιν (Halloween ή Hallowe'en) είναι γιορτή του δυτικού κόσμου η οποία γιορτάζεται την νύχτα της 31ης Οκτωβρίου, κατά την οποία τα μικρά παιδιά μεταμφιέζονται, κατά κανόνα σε κάτι «τρομαχτικό» και επισκέπτονται σπίτια μαζεύοντας γλυκά, ενέργεια γνωστή ως "trick or treat" («φάρσα ή κέρασμα»). Η γιορτή αυτή μπορεί να ταυτιστεί με τις Απόκριες, όμως διαφοροποιείται κατά πολύ από αυτές καθώς το Χάλοουιν έχει περισσότερο μυστικιστική χροιά.
Η ρίζα της λέξης αυτής προέρχεται από το All-hallow-even και δηλώνει την παραμονή (eve) της γιορτής των Αγίων Πάντων (All Hallows Day - All Saints Day).
Το Χάλοουιν συνδέεται με την υπερφυσική δραστηριότητα. Πολλές πολιτιστικές παραδόσεις θεωρούν την ημέρα αυτή ως μία από τις ελάχιστες μέρες που μπορεί να επιτευχθεί επαφή με τον κόσμο των πνευμάτων καθώς και ότι είναι η μέρα που η μαγεία, και γενικότερα οποιαδήποτε δραστηριότητα που έχει να κάνει με το υπερφυσικό, είναι στο ζενίθ.
Οι παγανιστικές ρίζες της βρίσκονται κατά μία θεωρία στις γιορτές προς τιμήν της Πομόνα, της ρωμαϊκής θεάς των φρούτων και των καρπών, ή κατά μία άλλη στην Παρεντάλια, τη Γιορτή των Νεκρών.
Από τον 8ο αιώνα μ.Χ. συνδέεται άμεσα με την αρχαία κέλτικη γιορτή Σάουιν (Samhain) σηματοδοτεί το τέλος της συγκομιδής και την έναρξη των προετοιμασιών για την έλευση της βαρυχειμωνιάς. Με άλλα λόγια, το πέρασμα στο χειμώνα. Ταυτόχρονα, η αλλαγή της εποχής αποτελούσε και μια γέφυρα ανάμεσα στον πάνω κόσμο (των ζωντανών) και στον κόσμο των νεκρών. Κοινό σημείο αναφορά όλων αυτών των εορτών ήταν η ημερομηνία τους: τελευταία ημέρα του Οκτωβρίου και πρώτη του Νοεμβρίου.
Με την πάροδο των χιλιετιών, η γιορτή πήρε αρχικά Χριστιανικό χρώμα και στη συνέχεια μετασχηματίστηκε από μια σκοτεινή παγανιστική τελετή σε μέρα χαράς και μεταμφιέσεων, με εύθυμες παρελάσεις και κεράσματα γλυκών σε παιδιά και ενήλικες.
Σήμα κατατεθέν της γιορτής αυτής είναι τα φαναράκια φτιαγμένα από πραγματικές κολοκύθες πάνω στις οποίες υπάρχουν χαραγμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, άλλοτε πιο αστεία και άλλοτε πιο τρομαχτικά. Το έθιμο της κολοκύθας έχει ρίζες από έναν παλιό Ιρλανδικό μύθο, αυτόν του τσιγκούνη και πειραχτήρι Τζακ.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο Τζακ είχε καλέσει τον διάβολο να πιουν ένα ποτό μαζί. Όμως ο Τζακ δεν ήθελε να πληρώσει για το ποτό του και έτσι έπεισε τον διάβολο να μεταμορφωθεί σε ένα νόμισμα ώστε να μπορέσουν να πληρώσουν για τα ποτά τους. Μεταμορφώθηκε λοιπόν ο διάβολος σε νόμισμα αλλά ο Τζακ αντί να πληρώσει τον έβαλε στην τσέπη του, δίπλα σε ένα σταυρό και έτσι ο διάβολος δεν μπορούσε να πάρει την κανονική του μορφή. Ύστερα από πολλά παρακάλια όμως, ο Τζακ αποφάσισε να τον ελευθερώσει αρκεί να του έδινε την υπόσχεση ότι ο διάβολος δεν επρόκειτο να τον ενοχλήσει για ένα χρόνο και ούτε θα διεκδικούσε την ψυχή του όταν πέθαινε.
Έτσι πέρασε ο χρόνος και ο διάβολος ξαναεμφανίστηκε την ώρα που ο Τζακ προσπαθούσε να κόψει ένα φρούτο από κάποιο δέντρο. Ζήτησε λοιπόν από τον διάβολο να ανέβει στο δέντρο και να του κόψει ένα φρούτο. Ο διάβολος ανέβηκε και ο Τζακ γρήγορα γρήγορα σκάλισε ένα σταυρό στον κορμό του δέντρου. Ο διάβολος λοιπόν ήταν παγιδευμένος. Δεν μπορούσε να κατέβει. Γι' αυτό παρακάλεσε τον Τζακ να τον ελευθερώσει και του υποσχέθηκε ότι δεν θα τον ενοχλήσει για δέκα ολόκληρα χρόνια. Έτσι ο Τζακ τον ελευθέρωσε.
Πέρασαν αρκετά χρόνια και ο Τζακ πέθανε. Πήγε στον παράδεισο όμως ο Θεός δεν τον δέχτηκε καθώς ο Τζακ ήταν έναν άνθρωπος μίζερος και κακός. Έτσι τον έστειλε στην κόλαση. Όμως ούτε ο διάβολος τον ήθελε και του θύμισε την υπόσχεση που του είχε δώσει παλιότερα. Είπε λοιπόν στον Τζακ να φύγει. Όμως ο Τζακ τον ρωτάει: «Πως θα φύγω; Έξω έχει σκοτεινιά». Και ο διάολος πήρε ένα αναμμένο κάρβουνο και του το έδωσε να πορευθεί μέσα στην νύχτα. Ο Τζακ τότε έβγαλε ένα ραπάνι (που πάντα κουβαλούσε μαζί του καθώς ένα από τα πιο αγαπημένα του φαγητά), το χάραξε και έβαλε μέσα το κάρβουνο. Από τότε περιπλανιέται στον κόσμο μην μπορώντας να βρει κάποιο μέρος να αναπαύσει την ψυχή του.
Έτσι, κάθε Χάλοουιν οι Ιρλανδοί σκάλιζαν ραπάνια, πατάτες, κολοκύθες, βάζανε μέσα ένα κερί και τα τοποθετούσαν κοντά σε παράθυρα έτσι ώστε να κρατάνε μακριά τα κακά τα πνεύματα και κυρίως το πνεύμα του τσιγκούνη και πειραχτήρι Τζακ.
Από το μύθο του Τζακ, τα φαναράκια από κολοκύθες έμεινε να ονομάζονται στα αγγλικά Jack O' Lantern (Τζακ Φανάρι).
Πιστεύεται, τέλος, ότι την ημέρα του Χάλοουιν οι ψυχές των ανθρώπων που πέθαναν κατά τη διάρκεια του έτους ψάχνουν να μπουν σ' ένα σώμα για να κερδίσουν την αθανασία.
Οι ζωντανοί από την πλευρά τους, ντυμένοι με παράξενα κοστούμια και κάνοντας θόρυβο, προσπαθούν να φοβίσουν και να διώξουν τα πνεύματα.
Στις ΗΠΑ το Χάλοουιν ξεκίνησε να γιορτάζεται στα 1840, όταν ιρλανδοί καθολικοί έφεραν το έθιμο στη νέα τους πατρίδα.
Στη σημερινή της μορφή η γιορτή δεν ασχολείται πια με τα φαντάσματα και τα κακά πνεύματα, αλλά περισσότερο με διασκέδαση, γιορταστικές μεταμφιέσεις και γλυκίσματα. Οι χριστιανικές οργανώσεις αντιδρούν, θεωρώντας ότι το έθιμο έχει ειδωλολατρικές ρίζες και σατανιστική χροιά. Το Βατικανό το βλέπει σαν ένα παιδικό παιγνίδι και γι' αυτό το συγχωρεί.
Τη μέρα αυτή περιμένουν πώς και πώς οι ζαχαροπλάστες της Αμερικής. Ο τζίρος σε γλυκά και ζαχαρωτά την ημέρα του Χάλοουιν υπερβαίνει κατά πολύ τον αντίστοιχο των Χριστουγέννων, του Αγίου Βαλεντίνου και του Πάσχα.
Καλύτερη επιρροή δεν θα μπορούσε να υπάρξει για το χώρο της τέχνης. Η μυστικιστική χροιά του Χάλοουιν εμπνέει τους συγγραφείς να δημιουργήσουν αψεγάδιαστα σκηνικά ανατριχίλας και τρόμου. Άπειρα λογοτεχνικά έργα, εορταστικά "στοιχειωμένα" επεισόδια τηλεοπτικών σειρών και -φυσικά- αμέτρητες κινηματογραφικές ταινίες.
Εκτός από τις ταινίες τρόμου, αρκετές άλλες έχουν για φόντο τους τη βραδιά του Halloween, από τη βουβή κωμωδία του 1904 Halloween Night at the Seminary, ως την πρόσφατη παρωδία Scary Movie. Ταινία αναφοράς για τη γιορτή παραμένει το θρίλερ τρόμου Halloween, παραγωγής 1978, του μετρ Τζον Κάρπεντερ, με πρωταγωνιστές τους Ντόναλντ Πλέζανς και Τζέιμι Λι Κέρτις.
Στο αφιέρωμά Halloween του ιστολογίου μπορείτε να ανακαλύψετε 13 προτάσεις για spooky έργα της λογοτεχνίας, της τηλεόρασης και του κινηματογράφου (+ 1 του θεάτρου) στους ακόλουθους συνδέσμους:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 + 1
Happy Halloween
Πηγές:
