Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει...

EDITORIAL

Καλό μήνα...με καθυστέρηση!

7 του μηνός έφτασε, σήμερα επιτέλους κατάφερα να γράψω αυτή την ανάρτηση και να σας ευχηθώ καλό μήνα. Ευτυχώς που υπάρχει και το γνωστό "τρικ" και μπορώ να αλλάξω ημερομηνία δημοσίευσης, ώστε η ανάρτηση να σταθεί στην ημερομηνία που της ταιριάζει..

Καλό μήνα, λοιπόν, κι ας μας οδηγήσει ο "Κουτσοφλέβαρος" στην άνοιξη της δικής μας ζωής...

Τελευταίος μήνας του χειμώνα, ο μήνας που παραδοσιακά αποχαιρετάς τις κραιπάλες του χειμώνα, με ένα σχετικό "πάταγο". Τσικνοπέμπτη, Κυριακή της Αποκριάς -χαρακτηριστικά παραδείγματα, ημέρες συνδυασμένες με φαγητό και κέφι. Ημέρες συμβολικές, με ρίζες σε αρχαίες παγανιστικές εορτές, έθιμα που εκχριστιανίστηκαν και, παρόλο που παρέμειναν ζωντανά μέχρι σήμερα, με το πέρασμα των αιώνων κάπου, κάπως ξεχάστηκε η προέλευσή τους και ο -σχετικός με τη γονιμότητα- συμβολισμός τους.

Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό ρήμα februare (εξαγνίζω, καθαίρω), λόγω των τελετών εξαγνισμού και καθαρμού που τελούνταν στη Ρώμη (Februa και Feralia), από τις οποίες προέρχονται οι μεταγενέστερες γιορτές των Απόκρεω και οι εκδηλώσεις του Καρνάβαλου.

Σε κάθε περίπτωση, ο Φεβρουάριος είναι ένας μεταβατικός μήνας, ένα πέρασμα από το χειμώνα στην άνοιξη, από την κραιπάλη στη νηστεία, από την κοσμικότητα στον εξαγνισμό, από το θάνατο στη ζωή... 

Ως εκ τούτου, τίποτε δεν είναι τυχαίο στις γιορτές και τα έθιμα που παραδοσιακά συνδέονται με τον Φεβρουάριο. Όπως είπαμε, ο μήνας αυτός μας προετοιμάζει για την -πολυπόθητη για τους ανθρώπους της υπαίθρου- άνοιξη και το ξύπνημα της φύσης. Και μαζί με την οργιάζουσα φύση έρχονται και οι οργιαστικές τελετουργίες της Αποκριάς. «Κύριο χαρακτηριστικό των εορτών αυτών είναι η μεταμφίεση (μασκαράδες, καρναβάλια), το γλέντι, οι βωμολοχίες και τα σκώμματα, που σκοπό έχουν να ξυπνήσουν τις δυνάμεις της γονιμότητας». 

Διόλου τυχαίο δεν είναι, επίσης, το γεγονός ότι το πρώτο Ψυχοσάββατο της χρονιάς συναντάται το Σάββατο μετά την Τσικνοπέμπτη. Κάθε έθιμο συνδεδεμένο με τη ζωογόνο δύναμη της φύσης -και τις διαβατήριες τελετουργίες γενικότερα- εμπεριέχει το στοιχείου του θανάτου. Συνήθως οι σχετικές τελετουργίες εκδηλώνονται υπό τη μορφή του φόρου τιμής στους νεκρούς της κοινότητας(ο σεβασμός στους προγόνους είναι ζωτικής σημασίας στις λαϊκές τελετουργίες) και/ή το συμβολικό πέρασμα από το θάνατο στη ζωή(η αναζωογόνηση της φύσης την άνοιξη είναι στενά συνδεδεμένη με την ανάσταση, από τους αρχαίους ακόμη χρόνους, κάτι που γίνεται ολοφάνερο στο μύθο της Περσεφόνης, άλλωστε). Έτσι τα Ψυχοσάββατα, σύμφωνα με λαογραφικές μελέτες, αποκτούν μεταφυσικές προεκτάσεις και ζωογόνο συμβολισμό. «Στα Ψυχοσάββατα οι ψυχές κάθονται επάνω στα δέντρα και τα βλαστάρια του αμπελιού, γι’ αυτό δεν κόβουν ως τότε βλαστάρια, μήπως πέσουν οι ψυχές που είναι καθισμένες επάνω σε αυτά και κλάψουν». Στη χριστιανική παράδοση, μάλιστα, ο αρχαίος παγανιστικός χαρακτήρας συνδέεται με τις χριστιανικές δοξασίες, καθιστώντας τα Ψυχοσάββατα σύμβολο των διδασκαλιών περί Δευτέρας Παρουσίας και αθανασίας της ψυχής. «Η καθιέρωση του Ψυχοσάββατου είναι μια υπόμνηση ότι το σώμα θα αναστηθεί κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας». 

Ανάλογο συμβολισμό μοιάζει να έχει και η μεξικάνικη Ημέρα των Νεκρών(Dia de Muertos), το τριήμερο εορτασμού της μνήμης των νεκρών. Οι εορτασμοί ξεκινούν στις 31 Οκτώβρη, ταυτόχρονα με τις αντίστοιχες "απόκριες" του δυτικού κόσμου, το Halloween. Σύμφωνα με το έθιμο, η παραμονή της γιορτής των Αγίων Πάντων(All Hallow's Eve) είναι η πιο υπερφυσική ημέρα του χρόνου, η ημέρα που το "πέπλο" μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και του κόσμου των νεκρών είναι πιο λεπτό, τόσο που ο μύθος λέει ότι οι ψυχές των νεκρών περπατούν ανάμεσα στους ζωντανούς εκείνη την ημέρα.
Το Halloween, εκτός από τη διαφορετική ημερομηνία, διαφέρει εμφανώς από τις δικές μας Απόκριες ως προς το υπερφυσικό στοιχείο, που κάνει πιο έντονα αισθητή την παρουσία του, και τις σαφώς πιο μυστικιστικές προεκτάσεις που λαμβάνει ο εν λόγω εορτασμός. Μολαταύτα, αρκετά σύμβολα των δύο τελετουργιών εμφανίζουν ομοιότητες, κυρίως ως προς διαβατήριο χαρακτήρα τους.

Και κάπου εδώ κλείνει το αφιέρωμα στον πιο ασυνήθιστο μήνα του έτους. Ο μήνας με τις 28 ημέρες. Ο μόνος μήνας που κάθε τετραετία κερδίζει μια επιπλέον ημέρα. Ο μήνας της Αποκριάς. Το ύστατο κατώφλι πριν την κάθαρση. Ο μήνας της ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, της μέρας εκείνης που ενδύθηκε το μανδύα του έρωτα και στολίστηκε με κόκκινες καρδιές και ζαχαρωτές εκπλήξεις. Ο τελευταίος μήνας του χειμώνα. Το μονοπάτι που οδηγεί στην άνοιξη.

Καλό μήνα!