Σε αυτό το δεύτερο μέρος του σημερινού μας αφιερώματος, η Ginny Weasley θα μας μιλήσει για τα κόκκινα μαλλιά, και πώς αυτά μοιάζουν να κερδίζουν τις καρδιές των Potter.
Σε όλη την ιστορία οι κοκκινομάλληδες έχουν υπάρξει αντικείμενο φόβου και σεβασμού, αποστροφής και λατρείας, απαξίωσης και εξύμνησης. Κανένα άλλο ανθρώπινο χαρακτηριστικό δεν έχει προκαλέσει τέτοια πόλωση συναισθημάτων σε διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς.
Το λένε φωτιά, ρουμπινί, βύσσινο, κεραμιδί. Το λένε πάθος, οργή, έρωτα, καρδιά. Είναι κόκκινο σαν το αίμα, το χρώμα του πάθους. Σφυρηλατεί σαν τη φωτιά το σίδερο και το λιώνει. Το κόκκινο συμβολίζει το ερωτικό πάθος, το λάθος και τον κίνδυνο.
Μοιάζει να είναι πάντα ρευστό, θερμό και να εξωτερικεύει τη δύναμη και την ορμή που συνοδεύεται με ένα σπινθηροβόλο θάρρος. Είναι στοιχείο της ύπαρξης ζωής και θεωρείται κύριο υλικό συστατικό της. Γίνεται μοιραίο και δυνητικό. Δίνει σήμα κινδύνου αλλά και μας προκαλεί.
Είναι οι νεανικές παρειές, που κοκκινίζουν καθώς τις αγγίζουν αυθάδεις ματιές. Είναι τα κόκκινα χείλη, που λεηλατούν και κλέβουν φιλιά. Είναι οι καρδιές που χτυπούν ρυθμικά, στο δικό τους τραγούδι, σε ένα κονσέρτο για δυο. Είναι τα χέρια που προσπαθούν να κλείσουν μέσα τους τη φευγαλέα στιγμή. Είναι τα δάχτυλα που συμπλέκονται. Ο βιολιστής που φλερτάρει με το βιολί του. Τα κορμιά που στροβιλίζονται, συνθέτοντας μια συμφωνία σε Λα μείζονα. Η ανάσα στο αυτί σου, κι οι ψίθυροι που μόλις ακούγονται....
Ανά τον κόσμο τα κόκκινα μαλλιά έχουν θεωρηθεί σημάδι ζωώδους ερωτικής επιθυμίας και σεξουαλικής ελευθερίας. Έχουν προκαλέσει, ιντριγκάρει, σαγηνεύσει, κι έχουν κερδίσει επάξια μια θέση στο Πάνθεον της Ιστορίας της Τέχνης.
Τα έργα του Τισιάνου και των προραφαελιτών ζωγράφων αποθέωσαν τα πλούσια κόκκινα μαλλιά, το λευκό δέρμα και τις καμπύλες.
Στο Παρίσι όλες οι γυναίκες στους πίνακες του Εντγκάρ Ντεγκά είναι κοκκινομάλλες χάρη στον έρωτα του για μια από αυτές ενώ και ο Τουλούζ Λοτρέκ ήταν και αυτός μεταξύ των ζωγράφων που λάτρεψαν τις γυναίκες με κόκκινα μαλλιά.
Ο Τσαρλς Βιντόρ δημιούργησε την σέξι κοκκινομάλλα Τζίλντα την οποία υποδύθηκε η πληθωρική Ρίτα Χέιγουορθ και ο Ρόμπερτ Ζεμέκις την Τζέσικα Ράμπιτ στο «Ποιος Παγίδευσε τον Ρότζερ Ράμπιτ».
Συνάδοντας με την αύρα μυστηρίου που συνοδεύει πάντα τους κοκκινομάλληδες, έτσι και στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση του φανταστικού, οι ήρωες με κόκκινα μαλλιά δεν είναι από αυτούς που θα περάσουν απαρατήρητοι, ειδικά οι εντυπωσιακές κοκκινομάλλες. Από τις παντοδύναμες μάγισσες Willow (Buffy) και Endora (Bewitched) μέχρι τη γοργόνα Ariel (The Little Mermaid) και την πανέμορφη ξωτικίνα Tauriel (The Hobbit), οι κοκκινομάλλες πάντα ιντριγκάρουν, είτε θετικά είτε αρνητικά.
Κι ύστερα εγένετο κόκκινο
Αντίθετα με την αντίληψη που επικρατεί, οι άνθρωποι με κόκκινα μαλλιά δεν κατάγονται από την Σκανδιναβία, την Σκωτία ή την Ιρλανδία αλλά από την Κεντρική Ασία. Το χρώμα των μαλλιών τους προέρχεται από μια μετάλλαξη του γονιδίου MC1R που δεν μπορεί να παράξει μελανίνη –την ουσία που σκουραίνει αλλά και προστατεύει το δέρμα από την ηλιακή ακτινοβολία- με αποτέλεσμα οι άνθρωποι με αυτό το γονίδιο να έχουν λευκή επιδερμίδα, φακίδες και κόκκινα μαλλιά.
Καθώς οι μακρινοί μας πρόγονοι μετανάστευαν για να εγκατασταθούν στα ψυχρά, συννεφιασμένα κλίματα της Βόρειας Ευρώπηs, οι κοκκινομάλληδες είχαν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους πιο μελαχρινούς συνοδοιπόρους τους. Το ανοιχτόχρωμο δέρμα τους μπορούσε να παράγει περισσότερη βιταμίνη D ακόμη και με λιγοστό ήλιο πράγμα που έκανε τα κόκαλα τους πιο γερά και τις γυναίκες πιο ανθεκτικές τόσο στην εγκυμοσύνη όσο και στην γέννα. Το μεταλλαγμένο γονίδιο MC1R είναι σπάνιο και αναπτύσσεται κυρίως σε απομονωμένες περιοχές και κλειστές κοινωνίες γι’ αυτό και με το πέρασμα του χρόνου επικράτησε στην Σκωτία, την Ιρλανδία και τις παραλιακές περιοχές της Σκανδιναβίας.
Παραδοσιακά, η προκατάληψη και η καχυποψία προς τους κοκκινομάλληδες συνδυαζόταν πάντα με την πεποίθηση ότι είναι παθιασμένοι και θερμοκέφαλοι. Αυτή η εικόνα -λανθασμένη ή όχι- μπορεί να πηγάζει από τους Σκωτσέζους, οι οποίοι ήταν απόγονοι των Κελτών, διαβόητα βίαιων πολεμιστών, ή να έχει ρίζες πολύ πιο παλιές. Όποια κι αν είναι η πηγή της, η εντύπωση αυτή είναι η αιτία πολλών παράξενων και ευφάνταστων πεποιθήσεων για τα κόκκινα μαλλιά που φαίνεται να έχουν διεισδύσει σε όλες τις κουλτούρες.
Η γένεση των θρύλων
Το κόκκινο χρώμα θεωρούνταν άτυχο και πολλές κοκκινομαλλούσες κοπέλες ρίχνονταν στη πυρά για να εξαλειφθεί το γονίδιο. Υπάρχουν ιστορίες που μιλούν για ανθρώπους με κόκκινα μαλλιά που θάφτηκαν ζωντανοί.
Στην Αρχαιότητα οι υπερ-προληπτικοί αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν πολλές δοξασίες όσον αφορά τα κόκκινα μαλλιά. Ο κακόβουλος θεός Σετ ήταν βίαιος και άγριος, είχε λευκό δέρμα και κοκκινωπά μαλλιά. Πολλοί φαραώ (που θεωρούνταν παιδιά των θεών) ήταν κοκκινομάλληδες (συμπεριλαμβανομένου και του διαβόητου Ραμσή Β). Οι Αιγύπτιοι απεχθάνονταν τόσο αυτό το χρώμα κώμης που το παρομοίαζαν με το τρίχωμα γαϊδάρου.
Οι αρχαίοι Βαλκάνιοι πίστευαν πως οι κοκκινομάλληδες μεταμορφώνονται σε βρικόλακες μετά το θάνατο. Νεότερες εκδοχές θεωρούσαν ότι τα άτομα με κόκκινα μαλλιά και γκρι μάτια είναι βρικόλακες και μάλιστα κατάγονταν από τον Ιούδα τον Ισκαριώτη, ο οποίος λέγεται ότι έγινε βρικόλακας μετά την αυτοκτονία του. Η δεισιδαιμονία αυτή συνέχιζε, λέγοντας ότι τα τριάντα αργύρια ήταν το μόνο όπλο που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του, καίγοντας το δέρμα του αγγίζοντας τα, αποτελώντας τον πρόδρομο των Χολλιγουντιανών ταινιών που παρουσιάζουν τους βρικόλακες ευάλωτους στους σταυρούς και το ασήμι. Την άποψη αυτή φαίνεται να συμμερίζονται και οι μεσαιωνικές πηγές.
"Red was the colour of the hair of Judas Iscariot, and of Cain ...I have not met with the following tradition save orally, but it is believed in Serbia, Bulgaria, and Rumania, that there are certain red-polled vampires who are called "Children of Judas," and that these, the foulest of the foul, kill their victim with one bite or kiss which drains the blood as it were at a single draught. The poisoned flesh of the victim is wounded with the Devil's stigmata, three hideous scars shaped thus, XXX, signifying the thirty pieces of silver, the price of blood."
- Montague Summers
The Vampire, His Kith and Kin(1928)
Ο Montague Summers, γνωστός για την πρώτη αγγλική μετάφραση του εγχειριδίου κυνηγιού μαγισσών του 15ου αιώνα, Malleus Maleficarum, γράφει "
Those whose hair is red, of a certain peculiar shade, are unmistakably vampires"
(= εκείνοι των οποίων τα μαλλιά είναι κόκκινα, μια συγκεκριμένη περίεργη απόχρωση, είναι αναμφίβολα βρικόλακες).
Οι Αρχαίοι Έλληνες φορούσαν κόκκινες περούκες στους ηθοποιούς που υποδύονται τους σκλάβους, ενώ οι αρχαίοι Ρωμαίοι πλήρωναν περισσότερα για τους κοκκινομάλληδες σκλάβους.
Μια παροιμία προειδοποιεί «δεν υπάρχει άγιος με κόκκινα μαλλιά». Όντως, οι κοκκινομάλληδες στον οχετό της Βίβλου είναι αμφιλεγόμενα πρόσωπα. Το όνομα του Αδάμ σημαίνει κόκκινος ή κοκκινωπός στα Εβραϊκά. Ο Βασιλιάς Δαυίδ όπως και ο Βασιλιάς Σολομώντας επίσης, πιστεύεται ότι είχαν κόκκινα μαλλιά. Κάποιοι ακαδημαϊκοί πιστεύουν ότι το βιβλικό σημάδι του Κάιν δεν ήταν κάποιο κυριολεκτικό σημάδι, άλλα τα χαρακτηριστικά κόκκινα μαλλιά.
Η ιδέα της αναξιοπιστίας, προδοσίας, ρουφιανιάς, παραλληλίζεται με την ιδέα ότι ο Ιούδας- ο υποτιθέμενος προδότης του υποτιθέμενου Ιησού- είχε κόκκινα μαλλιά. Διόλου τυχαία, στη μεσαιωνική τέχνη, ο Ιούδας απεικονίζεται με κόκκινα μαλλιά ή γενειάδα. Ο χριστιανισμός έχει και αυτός την δική του κοκκινομάλλα πρωταγωνίστρια. Η Μαρία Μαγδαληνή συχνά απεικονίζεται με μακριά κόκκινα μαλλιά που προσφέρουν μια πολύ έντονη αντίθεση με την εικόνα της Παναγίας.
Από το Μεσαίωνα και δώθε
Στην χριστιανική μεσαιωνική Ευρώπη, το κόκκινο θεωρούνταν το χρώμα του Διαβόλου. Τα κόκκινα μαλλιά και οι φακίδες θεωρούνταν σημάδια του κακού και ενδείξεις σύνδεσης με σατανικές δυνάμεις.
Οι γυναίκες με κόκκινα μαλλιά θεωρούνταν μάγισσες και ήταν σημάδι ενοχής στα μάτια των κυνηγών μαγισσών, έτσι πολλές γυναίκες οδηγήθηκαν στην πυρά εξαιτίας των κόκκινων μαλλιών τους.
Τα παιδιά που γεννιόνταν με κόκκινα μαλλιά πιστεύονταν ότι προέρχονταν από ακάθαρτη σύλληψη, κατά τις ημέρες της έμμηνου ρύσης της γυναίκας.
Απ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, φαίνεται ότι οι Γάλλοι έχουν τη χειρότερη γνώμη για τα κόκκινα μαλλιά. Από το 19ο αιώνα η φράση «poil de Judas» (μαλλιά του Ιούδα) χρησιμοποιούνταν υποτιμητικά για τα κόκκινα μαλλιά. Λέγεται ότι οι Γαλλίδες μάγισσες του 14ου αιώνα βλασφημούσαν αναφερόμενες στη Παναγία ως «la Rousse», η κοκκινομάλλα. Ταυτόχρονα, τα κόκκινα μαλλιά ενός άντρα, θεωρούνταν έγκυρος λόγος απόρριψης από την ιεροσύνη, λόγω του συσχετισμού των κόκκινων μαλλιών με τον Ιούδα.
Κατά τη Ιερά Εξέταση στην Ισπανία τα πυροκόκκινα μαλλιά ήταν απόδειξη ότι το άτομο είχε κλέψει φωτιά από την Κόλαση και γι' αυτό έπρεπε να καεί ως μάγος/μάγισσα.
Για κάποιο περίεργο λόγο, το μεσαιωνικό μυαλό, γαλουχημένο από τον χριστιανισμό, απέδιδε μαγικές ιδιότητες στα σωματικά υγρά των κοκκινομάλληδων. Πίστευαν πως το λίπος από ένα κοκκινομάλλη άντρα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να φτιαχτεί δηλητήριο. Αντίστοιχα, ο Λατίνος συγγραφεύς Theophilus Presbyter υποστήριξε πως το αίμα ενός κοκκινομάλλη άντρα ήταν κύριο συστατικό στη διαδικασία μετατροπής του χαλκού σε χρυσάφι (Αλχημεία).
The recipe asks for red copper, basilisk powder, human blood, and vinegar. "The blood, meanwhile, must come from a red-haired man, and must be dried and ground."
Κι επειδή το παράλογο του ανθρώπινου παρασιτικού μυαλού σπάνια σταματά τόσο εύκολα, για να χρωματίσουν τα βιτρό παράθυρα κατά το μεσαίωνα χρησιμοποιούσαν τα ούρα κοκκινομάλλικων αγοριών.
Οι κοκκινομάληδες δε γλίτωσαν ούτε από το στόχαστρο των...Ναζί, οι οποίοι τους είχαν σε δυσμένεια, εξετάζοντας την πιθανότητα να τους απαγορεύσουν το δικαίωμα να παντρεύονται για να μην έχουν ‘εκφυλισμένους απογόνους‘.
Δεισιδαιμονίες της καθημερινής ζωής
Μια παράδοση στην Πολωνία λέει πως αν δεις τρεις κοκκινομάλλες στην σειρά θα κερδίσεις το λαχείο.
Στην Κορσική αν αντικρίσεις κοκκινομάλλα πρέπει να φτύσεις και να αποστρέψεις το βλέμμα σου γιατί θεωρείται κακή τύχη, ενώ στην Βρετανία αν σου κάνει ποδαρικό καστανή θα έχεις καλή τύχη αν πάλι αυτή που θα μπει πρώτη στο σπίτι σου είναι κοκκινομάλλα θα σου φέρει σίγουρη κακοτυχία.
Τα κόκκινα μαλλιά όμως φαίνεται πως φέρνουν κακοτυχία και στους ίδιους τους κατόχους τους. Έρευνες έχουν μετρήσει πως τα άτομα με κόκκινα μαλλιά έχουν έξι φορές λιγότερες πιθανότητες να προσληφθούν σε μια θέση από τους καστανούς ή τους ξανθούς συνυποψηφίους τους.
Όσο για τις σχέσεις, τα πράγματα δεν είναι καλά για τους κοκκινομάλληδες αφού όλοι τείνουν να αναζητούν σύντροφο με παρόμοια με αυτούς χαρακτηριστικά, εκτός από τους ανθρώπους με κόκκινα μαλλιά και τους αλμπίνους.
Δεν είναι όλα άσχημα όμως για τους κοκκινομάλληδες στην ιστορία και τη μυθολογία.
Ο μυθικός βασιλιάς Αρθούρος αναφέρεται ότι είχε κόκκινα μαλλιά. Υπάρχει μια προφητεία που λέει ότι ένας ηγέτης με κόκκινα μαλλιά θα σώσει τη χώρα σε στιγμές κρίσεις. Η βασίλισσα Ελισάβετ Ά θεωρήθηκε η απάντηση σε αυτό το θρύλο. Επίσης τα μέλη της δυναστείας των Μεροβιγγείων στη Γαλατία θεωρείται ότι είχαν κόκκινα μαλλιά και ότι αυτά ήταν πηγή μαγικών δυνάμεων.
TRIVIA
Ξέρατε ότι οι άνθρωποι με κόκκινα μαλλιά:
- Χρειάζονται περίπου 20% μεγαλύτερη δόση αναισθητικού από τους υπόλοιπους για να υποβληθούν σε επέμβαση
- Μελανιάζουν ευκολότερα και έχουν πιο ευαίσθητα δόντια
- Νιώθουν εντονότερα το κρύο στις χαμηλές θερμοκρασίες
- Είναι δυσκολότερο να βάψουν τα μαλλιά τους σε οποιοδήποτε άλλο χρώμα
- Έχουν λιγότερες τρίχες στο κεφάλι τους και πιο συγκεκριμένα 90.000, έναντι 110.000 που έχουν οι ξανθές και 140.000 οι καστανές.
- Αργούν να ασπρίσουν πηγαίνοντας σταδιακά από το κόκκινο, στο ροζ ξανθό και τέλος στο ασημί λευκό.
- Έχουν πολλούς μιμητές. Από τις γυναίκες που βάφουν τα μαλλιά τους στο σπίτι το 30% επιλέγει αποχρώσεις του κόκκινου.
Πηγές:
